Whoops, looks like something went wrong.

1/1 ContextErrorException: Warning: require(/home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/app/cache/dev/doctrine/orm/Proxies/__CG__SiteMainBundleEntityPoet.php): failed to open stream: No such file or directory in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/common/lib/Doctrine/Common/Proxy/AbstractProxyFactory.php line 212

  1. in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/common/lib/Doctrine/Common/Proxy/AbstractProxyFactory.php line 212
  2. at ErrorHandler->handle('2', 'require(/home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/app/cache/dev/doctrine/orm/Proxies/__CG__SiteMainBundleEntityPoet.php): failed to open stream: No such file or directory', '/home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/common/lib/Doctrine/Common/Proxy/AbstractProxyFactory.php', '212', array('className' => 'Site\MainBundle\Entity\Poet', 'classMetadata' => object(ClassMetadata), 'proxyClassName' => 'Proxies\__CG__\Site\MainBundle\Entity\Poet', 'fileName' => '/home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/app/cache/dev/doctrine/orm/Proxies/__CG__SiteMainBundleEntityPoet.php')) in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/common/lib/Doctrine/Common/Proxy/AbstractProxyFactory.php line 212
  3. at AbstractProxyFactory::getProxyDefinition() in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/common/lib/Doctrine/Common/Proxy/AbstractProxyFactory.php line 212
  4. at AbstractProxyFactory->getProxyDefinition('Site\MainBundle\Entity\Poet') in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/common/lib/Doctrine/Common/Proxy/AbstractProxyFactory.php line 116
  5. at AbstractProxyFactory->getProxy('Site\MainBundle\Entity\Poet', array('id' => '41')) in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/orm/lib/Doctrine/ORM/UnitOfWork.php line 2663
  6. at UnitOfWork->createEntity('Site\MainBundle\Entity\Verse', array('id' => '1786', 'title' => 'ПЭЯ ( Цигайнаг кадæг)', 'text' => '<br> Æхсæвы тары арв ныннæры,<o:p></o:p><br> Фæсобау донхæрис кæуы,<o:p></o:p><br> Кæцæйдæр маргъы уаст цæуы,<o:p></o:p><br> Æнæбон базырты пæр-пæры<o:p></o:p><br> Нындзыг и уазал тас. Цæуыл,<o:p></o:p><br> Цæуыл у, о дзиба, дæ азар?<o:p></o:p><br> Нæ зæххыл сой-къæвда цæуы,<o:p></o:p><br> Æмæ мын дард уалдзæгыл азар,<o:p></o:p><br> Цæмæй дæ урс пакъуытау рог<o:p></o:p><br> Мæ рох фын атæха мæ сæрты,<o:p></o:p><br> Цæмæй æрыхъал уой мæ зæрды<o:p></o:p><br> Æрттивгæ рагбæллицтæ ног.<o:p></o:p><br> Уынæргъы саудалынг арв. Уары<o:p></o:p><br> Æмæ æргъæвст бæлæттау тары<o:p></o:p><br> Кæм ризынц урс цатыртæ, уым<o:p></o:p><br> Фæндаггон агуры фысым:<o:p></o:p><br> «Æфсымæртæ! Къæрныхы аууон,<o:p></o:p><br> Йе зондцух ма фæхонут мæн.<o:p></o:p><br> О ниугæ авддæлдзæх ныххауон,<o:p></o:p><br> Кæд уазал стъалыты тæмæн,<o:p></o:p><br> Цæлхыты рыг æмæ хъæсдарæг,<o:p></o:p><br> Фæндæгты азæлгæ хъынцъым,<o:p></o:p><br> Æлгъыст, æвзонг чызджыты зарæг,<o:p></o:p><br> Æмæ уæгъдибар балцы зын<o:p></o:p><br> Мæн рисгæ бафтыдтой уæ фæдыл,<o:p></o:p><br> Хуыцау æмæ æхсæвы зæдыл<o:p></o:p><br> Мæхи фæдзæхстон. Фæлæ нæй<o:p></o:p><br> Цигантæн амонд зæххыл. Мæй<o:p></o:p><br> Нымбæхсти тар æврæгъты астæу,<o:p></o:p><br> Нынниудта сонт денджызы хъазтау,<o:p></o:p><br> Нынниудта уад, æмæ уынут,<o:p></o:p><br> Æрдуйыл нал хæцы мæ уд...»<o:p></o:p><br> Кæсынц æм тарстхуызæй цигантæ,<o:p></o:p><br> Сæ сæрмæ арвы къуырф хъæрзы.<o:p></o:p><br> Æмæ тызмæг зæронд Биантæ<o:p></o:p><br> Мæгуыр фæндаггоны фæрсы:<o:p></o:p><br> &mdash; Зæгъ-ма, нæ хауæггаг уæзæгмæ,<o:p></o:p><br> Зæгъ-ма, æнæ хæдзар фæздæгмæ<o:p></o:p><br> Цы цин, цы маст æрхуыдта дæу?<o:p></o:p><br> Кæуыс, лæппу? Фæлæуу, фæлæуу,<o:p></o:p><br> Æз федтон туджы цад мæ фыны,<o:p></o:p><br> Лæгмары кард... Æнахуыр цъиу...<o:p></o:p><br> Хуыцау, о Стыр Хуыцау, дæ быны<o:p></o:p><br> Мæгуыр циганты аххос циу?<o:p></o:p><br> Кæцон дæ, о æхсæвдзу, чи дæ?<o:p></o:p><br> &mdash; Æз дæн æнафоны цæссыг,<o:p></o:p><br> Æз дæн æнæбындур мæсыг.<o:p></o:p><br> Цæмæй уæззау тæригъæд фида<o:p></o:p><br> Мæрдты зындоны арты мад,<o:p></o:p><br> Гъе уымæн фырт ныййардта зæххыл...<o:p></o:p><br> Куыд судзы хуры тын æртæхыл,<o:p></o:p><br> Гъе афтæ сыгъд мæ уæнгты цард.<o:p></o:p><br> Рæзыдтæн стонг æмæ бæгънæгæй,<o:p></o:p><br> Фæлæ мын адæм радтой згъæр,<o:p></o:p><br> Æмæ æндон куырды фæздæгæй<o:p></o:p><br> Мæ фидæн арæзтон æз дæр.<o:p></o:p><br> Мæ амонд дардтон æз мæ уырзты,<o:p></o:p><br> Уыдис мын коммæгæс æфсæн.<o:p></o:p><br> Æмæ цæхæркалгæ æрмгуысты<o:p></o:p><br> Раст тохы зарæджы хуызæн<o:p></o:p><br> Мæ бæллиц бахсыст... Фæлæ... оххай,<o:p></o:p><br> Цæуыл дзырдтон? Цæмæн дæн ам?<o:p></o:p><br> Лыгътæн æнафоны фыдæхæй,&mdash;<o:p></o:p><br> Мæ табор уыд мæнмæ хæрам.<o:p></o:p><br> Кæд хъоды бакодтон йæ зæдыл?<o:p></o:p><br> Æви мын счындæуыди хин?<o:p></o:p><br> Мæ ном дæр нал лæууы мæ зæрдыл,<o:p></o:p><br> Мæхæдæг нал зонын мæхи.<o:p></o:p><br> Кæд, чи зоны, мæ риуæй стонын<o:p></o:p><br> Фæндыд мæ рухс бæллиц кæйдæр...<o:p></o:p><br> Цæмæн?<o:p></o:p><br> Нæ зонын æз, нæ зонын,<o:p></o:p><br> Фæлæ цы баййæфта мæ сæр,<o:p></o:p><br> Тæрсын æз ауындзæнау уымæй...<o:p></o:p><br> Мæ цард ма циу, кæд хуры рухс<o:p></o:p><br> Мæ зæрдæ судздзæни æрхуымæй?<o:p></o:p><br> Мæ сафæг &mdash; ме 'фсымæры ус,&mdash;<o:p></o:p><br> (Нæ тыхсин, азымджын куы уаин).<o:p></o:p><br> Фæдзырдта таборæн мæнæй,<o:p></o:p><br> Цыма йæ дард кæдæмдæр сайын<o:p></o:p><br> Æз мемæ н 'адæмы уындæй...<o:p></o:p><br> Ныссабыр иу æхсæв нæ табор,<o:p></o:p><br> Æнусау мыл ныддаргъ рæстæг.<o:p></o:p><br> Æмæ мæ цæстытæм мæнг хабар<o:p></o:p><br> Хуыссæджы не 'руагъта хæстæг.<o:p></o:p><br> Мæ хъустыл иу афон æрцыди<o:p></o:p><br> Кæйдæр фæдис: «Фыдбылыз стахт<o:p></o:p><br> Æмæ дæ къæсæрмæ æрцыди,<o:p></o:p><br> Нæ табор сыстад! Лидзгæ тагъд!»<o:p></o:p><br> Лыгътæн быдыртæ æмæ хъæдтыл,<o:p></o:p><br> Кæйдæр фыд бафтыди мæ фæдыл...<o:p></o:p><br> Мæнæн мæ уд куы фестид ныр<o:p></o:p><br> Поэты сис, кæнæ фæндыр,<o:p></o:p><br> Уæд ахсæв доны бæсты уарид<o:p></o:p><br> Сыгъдæг цæссыг. Уæууæй, мæ мад<o:p></o:p><br> Куыд уарзта мæн! Хуыдта мæ уари,<o:p></o:p><br> Хæринаг ын нæ кодта ад<o:p></o:p><br> Æнæ йæ кæстæр фырт. Фæндæгтыл<o:p></o:p><br> Уый зарыд дард бонтыл мæнæн...<o:p></o:p><br> Фæлæ йæ рыст зæрдæйы тæгтыл<o:p></o:p><br> Æрвон æнкъарæнты тæмæн<o:p></o:p><br> Æваст ыссыгъд хæрам цæхæры,<o:p></o:p><br> Æлгъыста мæн æмæ куыдта,<o:p></o:p><br> Зæххыл фыддæр-фыдæй цы цæры,<o:p></o:p><br> Уый, ниугæ, дауджытæй куырдта,<o:p></o:p><br> Цæмæй мæ уд зындоны судза;<o:p></o:p><br> Æбуалгъ фæсмон мæ риу рæмудза,<o:p></o:p><br> Фæдæн мæ таурæгъ конд... Ныббар,<o:p></o:p><br> Æз дæн æнæбары лæгмар,<o:p></o:p><br> Æз &mdash; Романес, кæуын мæхиуыл<o:p></o:p><br> Æмæ мæ хъизæмæрттæ иууыл<o:p></o:p><br> Мæ буарæй ласт нæмгуытау ныр<o:p></o:p><br> Æркалдтон ам... Хатыр, хатыр...<o:p></o:p><br> ***<o:p></o:p><br> Ахх, Пэя, Пэя! Æз кæддæр<o:p></o:p><br> Дæу хуызæн чызг уыдтон мæ фынты<o:p></o:p><br> Дæуау йæ конд æмæ йæ уынды,<o:p></o:p><br> Нындзыг цъæх уалдзæджы уынæр,<o:p></o:p><br> Нындзыг æппæт зарджыты азæлд,<o:p></o:p><br> Æппæт сæуæхсиды тæмæн.<o:p></o:p><br> Фæлæ мæ сонт зæрдæйыл разылд<o:p></o:p><br> Хъысмæт, уæззау цалхау, мæнæн.<o:p></o:p><br> Мæнæн ныр уыцы чызг нæ зары,<o:p></o:p><br> Æнхъæлмæ нал кæсы мæнмæ,<o:p></o:p><br> Мысы кæйдæр æнкъард хæдзары,<o:p></o:p><br> Мысы йæ рагуалдзæг æмæ<o:p></o:p><br> Æнæзагъд азымау мæ риуы<o:p></o:p><br> Йæ цæссыг риссы. Уæ, бæргæ,<o:p></o:p><br> Бæргæ ныххæцын æз мæхиуыл,<o:p></o:p><br> Мæ сауцæст дондзаумæ бæлгæ,<o:p></o:p><br> Фæлæ мæйрухс æхсæвты донмæ<o:p></o:p><br> Хæрис æркъул кæны йæ сæр,<o:p></o:p><br> Æмæ фæстаг балцы кæронмæ<o:p></o:p><br> Куыд кæсы рагбонты къæсæр,<o:p></o:p><br> Гъе афтæ аууонау уæлтигъæй<o:p></o:p><br> Дзæнæтон изæрты тæмæн<o:p></o:p><br> Кæсы мæ гом рудзынгæй джихæй,<o:p></o:p><br> Æмæ æнцой нæ уадзы мæн...<o:p></o:p><br> Ахх, Пэя! Кæд дæ сæнтты хъомыс<o:p></o:p><br> Зæххон фæткæвæрдыл фæтых,<o:p></o:p><br> Уæд цардæй ды æгæртæ домыс,<o:p></o:p><br> Уæд сиу дæ уарзтимæ тымыгъ.<o:p></o:p><br> Дæуæн хæрзиуæгау æрхæсдзæн<o:p></o:p><br> Дæ сонты судзгæ стъалы уад.<o:p></o:p><br> Зæхх дæм æгæр дæрзæг фæкæсдзæн,<o:p></o:p><br> Дæ бæллицтæ куы 'рхауой, уæд.<o:p></o:p><br> Уæууæй! Цæрыны хæсæн фидæн<o:p></o:p><br> Нæй рог фынтæй. Фæлæ дæ фидæн<o:p></o:p><br> Æмæ дæ ивгъуыды зынтæн<o:p></o:p><br> Кæйдæр æрхуым зарæг мыздæн,<o:p></o:p><br> Хъысмæты тавидзау, хæсдзынæ.<o:p></o:p><br> Дæхицæн скъуыд къамтæй фæрсдзынæ,<o:p></o:p><br> Уæларвон сусæг тыхы 'взаг,<o:p></o:p><br> Æвзонг валет æмæ фæндаг.<o:p></o:p><br> Дæу ногæй сайдзысты сæ фæдыл,<o:p></o:p><br> Æмæ æууæнддзынæ дæ сæнттыл...<o:p></o:p><br> Рæсугъд сæумæ. Ныссабыр уад,<o:p></o:p><br> Æмæ рæууддзæфмæ æрхауд<o:p></o:p><br> Æфсармдзаст дидинджыты хаутæй,<o:p></o:p><br> Æхсæвы фын &mdash; сæууон æртах.<o:p></o:p><br> Йæ чызджы цуры бады Биантæ:<o:p></o:p><br> &mdash; Мæ буц хъæбул! Æрцыд бæллæх...<o:p></o:p><br> Æрыхъал Пэя: &mdash; Кæд дæ зарæг,<o:p></o:p><br> Æндон дзæбуг æмæ хъæсдарæг<o:p></o:p><br> Фæсурынц райсомæй мæ фын:<o:p></o:p><br> <em>Ф</em><em>æ</em><em>л</em><em>æ</em>дыл абон дис кæнын,<o:p></o:p><br> Цы 'рцыди? Дард балцы нæ табор<o:p></o:p><br> Кæд амонд агурæг цæуы?<o:p></o:p><br> Æви уæззау фыдæхы хабар<o:p></o:p><br> Нæ мæгуыр цатырыл кæуы?<o:p></o:p><br> &mdash; Мæ чызг, мæ иунæг хъæбул, уастæн,<o:p></o:p><br> Нæ быны аскъуыйа нæ зæхх...<o:p></o:p><br> Дысон дыууæ фæндаджы астæу<o:p></o:p><br> Ныццавта арв... Фæмард нæ бæх.<o:p></o:p><br> Куыд цæрæм ам кæйдæр хъæугæрон?<o:p></o:p><br> Нæ балц &mdash; уæззау, нæ фæндаг &mdash; даргъ.<o:p></o:p><br> Æмæ куыд ласдзæни нæ уæрдон<o:p></o:p><br> Мæлын æмæ цæрыны уаргъ?<o:p></o:p><br> Зæронд дæн æз. Кæддæрау дардæй<o:p></o:p><br> Æрвон зæл нал ахсы мæ хъус.<o:p></o:p><br> Рæхджы мæ ингæны уæлхъус<o:p></o:p><br> Цигантæ зардзысты æнкъардæй...<o:p></o:p><br> Фæлæ кæйдæр сыджыты, зон,<o:p></o:p><br> Æнцой нæ зондзынæн, мæ фæстæ<o:p></o:p><br> Дæуæн, мæ хур, уæлæуыл бæстæ<o:p></o:p><br> Куы феста иунæгæй зындон.<o:p></o:p><br> Нæй амондмæ фæндонæй сидæн,&mdash;<o:p></o:p><br> Æри дæ царды рох мæнмæ,<o:p></o:p><br> Цæмæй дын рагацау дæ фидæн<o:p></o:p><br> Æвзисты рог æрттывд æмæ<o:p></o:p><br> Уæздан хъæдабæйы фæлысты<o:p></o:p><br> Мæхæдæг фенон. Нæй гæнæн,<o:p></o:p><br> Куы уаид иу мисхал лæгæн,<o:p></o:p><br> Бæргæ, ныр исты ныфс йæ тыхсты,<o:p></o:p><br> Гъе уæд æнæмыггаг зæронд,<o:p></o:p><br> Фæстаг цин цард-тохæй æмбулгæ,<o:p></o:p><br> Ныууадзид а дунейыл мулкæн<o:p></o:p><br> Дæуæн дæхи ныфс æмæ зонд.<o:p></o:p><br> Цы чындæуа? Дæ хал æппæрст у,<o:p></o:p><br> Æндæр хос нæй &mdash; æрцыди рад,<o:p></o:p><br> Æмæ дæ амондыл фæхæст у,<o:p></o:p><br> Зæрдæйы дзуапп зæрдæйæн ратт.<o:p></o:p><br> Фыды уæзæгыл нæй фæцæрæн...<o:p></o:p><br> Æрвиты Тупорсан, мæ хур,<o:p></o:p><br> Мысайнаг &mdash; иумæйаг къæсæрæн<o:p></o:p><br> Йæ фыццаг хуын, йæ фыццаг дур.<o:p></o:p><br> Куыд домы дард фæндæгты азым<o:p></o:p><br> Рæстæг тæрхоны фæтк мæнæй<o:p></o:p><br> Æрдæгсаст донхæрисау тасын<o:p></o:p><br> Æгъатыр дымгæты хъæрæй.<o:p></o:p><br> Мæ бæллиц амарди хæтæнты,<o:p></o:p><br> Цæуæнты басыгъди мæ цард.<o:p></o:p><br> Фæлæ дæуæн цы ис дæ сæнтты,<o:p></o:p><br> Мæ чызг, æууæнкагæй уый ратт<o:p></o:p><br> Дæ фыды зондæн æмæ сиу уа<o:p></o:p><br> Ныййарæджы æнæфыст хæс<o:p></o:p><br> Дæ фынты хъармимæ мæ риуы,<o:p></o:p><br> Цæмæй дын рухс царды фæрæз<o:p></o:p><br> Цигайнаг цатыры бын ссарон,<o:p></o:p><br> Цæмæй дæ азымы нæ дарон.<o:p></o:p><br> Мæ дзæбæх чызг, дæ фæндон зæгъ?<o:p></o:p><br> Фæлæ уый циу? Сæууон æртæх<o:p></o:p><br> Æрхауд дæ цæстыхаутæй... Курын,<o:p></o:p><br> Дæ катай ма бамбæхс мæнæй,<o:p></o:p><br> Ныббар, æгæр æргом кæй дзурын,<o:p></o:p><br> Фæлæ хуыздæр уынаффæ нæй...<o:p></o:p><br> Пэя:<o:p></o:p><br> &mdash; Мысы мæ сонты бонты авдæн<o:p></o:p><br> Кæмдæр æнкъард быдыры мæн.<o:p></o:p><br> Йæ сæрмæ ме 'взонг азты арвæн<o:p></o:p><br> Йæ рæсугъд стъалыты тæмæн<o:p></o:p><br> Бынтон нæма 'рмынæг, мæ рустыл<o:p></o:p><br> Ныр дæр кæйдæр рæвдыд тæлфы.<o:p></o:p><br> Æруайы ризгæ зæл мæ хъустыл,<o:p></o:p><br> Цыма æрвон залмæн йæ сыф<o:p></o:p><br> Фынæй чызджы риумæ æрхауы...<o:p></o:p><br> Кæд зæрдæ мады уарзт мысы?<o:p></o:p><br> Æви цы нæй æрдзы æгъдауы,<o:p></o:p><br> Мæнмæ уый цардæгас кæсы?<o:p></o:p><br> Ау, зæххыл амонд нæй? Ау, зарæг<o:p></o:p><br> Æрмæст гъе уый тыххæй фæзынд,<o:p></o:p><br> Цæмæй æрхуым зæрдæйы зын<o:p></o:p><br> Йæ азæлды æмбæхстæй дара?<o:p></o:p><br> Æз разы дæн &mdash; цы уа, уый уæд.<o:p></o:p><br> Тæрхон дæ сонт хъæбулæн рахæсс...<o:p></o:p><br> Æз зонын, циу мæгуыры сагъæс<o:p></o:p><br> Æмæ фæндаггоны мæлæт.<o:p></o:p><br>***<br>Ызнæт, æнæхуыссæг æхсæвтæ!<div>Мæ бæсты адæмæн зæгъут:</div><div>Мæ бæхæн баихсыд йæ сæфтæг,</div><div>Æрттивгæ басыгъди мæ уд.</div><div>Уæууæй, лæгъзгонд фæндæгтыл чи цыд!..</div><div>Кæйдæр егъау хъысмæты раз</div><div>Мæ цардæй чи скæндзæн тæраз,</div><div>Мæ цытæй чи бардзæн йæхи цыт?</div><div>Зæгъдзæн мæ тызмæг критик: «Гъей,</div><div>Кæй хъæуынц ямб æмæ хорей,</div><div>Кæйдæр æртхутæгау, байтаман,</div><div>Дæуæн уæгъдибар стихы заман.</div><div>Æгъуыстаг атомы æнус</div><div>Дæ зарæг рох дунейæн ратдзæн».</div><div>Мæ хæлар, багъæц! Багъæц цъус,</div><div>Хъысмæт мын фидæн бон цы ратдзæн</div><div>Æмæ цы баййафдзæн мæ сæр,</div><div>Цы ис мæ фæндагыл хæрамæй,</div><div>Уыдæттыл базаргæрон къамæй</div><div>Мæгуыр циганты чызг кæддæр</div><div>Мæнæн кæлæнгæнæгау фарста:</div><div>&mdash; Æри дæ армытъæпæн, кæс:</div><div>Æллæх! Дæ уæнгтæ дын куы сбаста</div><div>Фæлывд дæлимонты хъæлæс</div><div>Æмæ æвирхъау хины азым.</div><div>Къарол... æргом фыдвæнд... кæрон...</div><div>О, ма зæгъ сау рæсугъды ном</div><div>Дæ сайд æмбалæн, &mdash; де знаг разынд.</div><div>Ам дæу дæ ныфс æмæ æхсар</div><div>Фыдæхæй фервæзын кæндзысты.</div><div>Фæндæгтæ алырдæм цæудзысты,</div><div>Сæ иу дæ къазнайы хæдзар</div><div>Æмæ фæстаг фембæлдмæ хоны...</div><div>Æз хъуыстон Пэямæ æнцад,</div><div>Уыдтон, йæ сау цæстытæй тоны</div><div>Æддæмæ сусæг хъыджы цад.</div><div>Æнкъардæй дард табормæ араст.</div><div>Цæуыл тыхсы, цы у йæ мæт?</div><div>Хъысмæты чингуыты цы бакаст,&mdash;</div><div>Æнамонд цард æви мæлæт?</div><div>Фæлæ кæцæй цæуы хъæрзын?</div><div>&mdash; О, Романес, æрхастон мæнæ</div><div>Æвзист æхца æмæ кæрдзын.</div><div>Нæ уыныс мæн? Фæсмон фæкæна,</div><div>Кæй æлгъыст рахаста тымыгъ</div><div>Дæ фæдыл сау æхсæв йæ тæртты.</div><div>Цъæх пиллон фестади дæ ных,</div><div>Зæххыл дæу цардимæ цы бæтты,</div><div>Гъе уый мын карз фæдзæхстау зæгъ,</div><div>Æмæ дзæм-дзæмы доны ' ртæх</div><div>Бæстыл дæ мæгуыр фысым ссара.</div><div>Æрдз мын мæ царды аргъ куы бара</div><div>Дæ низы иу хосæй, уæддæр</div><div>Чызгай нæ бамбæхсдзæн йæ сæр.</div><div>О, уыцы дидинæг кæм рæзы,</div><div>Мæ боны бонвæрнонау фæзы,</div><div>Йæ сæууон узæлдæй фæстæмæ</div><div>Дæ буары чи бауадзид цард.</div><div>Мæ рагон стъалыты бæстæмæ</div><div>Гъе уæд мæ рох бæллицты арт,</div><div>Пæрпæргæнгæ, æртæхид ногæй,</div><div>Æрхауид дард фæндæгтыл мæй...</div><div>Фæлæ чызгай кæй сиса рогæй,</div><div>Нæ зæххыл ахæм хæзна нæй.</div><div>Уый донгæрон нæ зары Фея,</div><div>Нæ ахсы дард азæлд йæ хъус,&mdash;</div><div>Къæвдаджын боныцъæхау Пэя</div><div>Æркъул и рынчыны уæлхъус.</div><div>Уый Романес хъæрзы: «Æппарынц</div><div>Цъæх арты ме знæгтæ мæн дæр!»</div><div>&mdash; О, нæ! Фæллад дымгæтæ зарынц,&mdash;</div><div>Хъæсдарæг азæлы кæмдæр.</div><div>«Уæд уый та циу? Мæлæты азар!..</div><div>Æрхаста туджы къæвда уад!»</div><div>&mdash; О, нæ! Дæ цæсгомыл уый а 'зæр</div><div>Кæйдæр чызджы цæссыг æрхауд.</div><div>Æмæ Романес уыны: йæ хъæрмæ</div><div>Æрыгон Пэя фестад саг.</div><div>Æмæ ныссабыр. Зылд йæ сæрмæ</div><div>Сыгъзæрин уддзæфау хуыссæг.</div><div>***</div><div>Æнахуыр хабæрттæ цыдысты</div><div>Цигайнаг адæмы æхсæн:</div><div>«Мæй æмæ стъалыты хуызæн</div><div>Уæлæрвты, рухсгæнгæ, зылдысты</div><div>Æфсæн æмæ дымгæйæ конд.</div><div>Хъуыдыйы тагъдыл арæзт наутæ.</div><div>Æмæ; дам, дун-дунейæн зонд</div><div>Цæттæ кæны æвирхъау цаутæ.</div><div>Кæмдæр æнæзонгæ бæлццон</div><div>Æрвыста фидæнмæ йæ ныстуан,</div><div>Æрвыста тугæйдзаг æнгуырстуан,</div><div>Фæлæ дыууæ бæхæн сæ бон</div><div>Нæ уыди раласын уæрдон...»</div><div>&mdash; Хъаймæт æрцыд,&mdash; зæгъынц зæрæдтæ,</div><div>Бæстæтыл рацæудзæни хæст.</div><div>Лæгæн æрцæудзысты йæ фæдтæ</div><div>Фæстаг æртхутæгæй æмбæрзт.</div><div>Циганты амондæй цы фæци?</div><div>Сæ зонд &mdash; къуымых æмæ къуырма.</div><div>Нæ уарзынц паддзæхтæ кæрæдзи,</div><div>Цы сын нæ фаг кæны цымæ?</div><div>Æрдз æмæ арв кæсынц сæ коммæ,</div><div>Æмæ сын марадз исты скæ!</div><div>Дзыллæты иу фæндæй сæтгæ,</div><div>Æппæт зæххыл кæрæй-кæронмæ</div><div>Цы арæн айтынг уыдзæн тагъд,</div><div>Гъе ууыл тары систой загъд</div><div>Æгъатыр ивгъуыд æмæ фидæн.</div><div>Фæлæ Хуыцауы бын цы фидæм,</div><div>Цы хæс и сау цигантыл уæд,</div><div>Кæдæм хæссы мах йе 'ккой атом?</div><div>Гъе афтæ амондагур адæм,</div><div>Уæгъдибар фæндæгты цæуæт</div><div>Мæйрухс æхсæв тæрхæттæ хастой.</div><div>Фæлæ фæсабыр и æмбырд:</div><div>Кæцæйдæр ризгæ зæлтæ хастой</div><div>Æртæхдзаст дидинджыты дзырд</div><div>Æмæ æхсæвы сусæг зарын,</div><div>Цыма кæйдæр уд фестад арв,</div><div>Цæмæй сыгъдæг сыгъзæрин уарын</div><div>Æрцæуа зæххыл æмæ арф</div><div>Нымбæхса й 'азæлгæ уынæры</div><div>Фæллад фæндаггæтты хъынцъым.</div><div>Цæмæй сæуæхсиды цæхæры</div><div>Æбæрæг фидæн боны зын</div><div>Æндæргау макуы феной къамтæ.</div><div>&mdash; Кæцæй уа уыцы зæл? &mdash; цигантæ</div><div>Кæрæдзи дисгæнгæ фæрсынц.</div><div>Æмæ уæлвæндагмæ кæсынц.&mdash;</div><div>Кæд уæртæ, донхæрис кæм асаст,</div><div>Уым цадмæ доны чызг кæсы?</div><div>Кæд уæртæ арвгæроны асæст</div><div>Мæйы тигъ суадоны æхсы</div><div>Æмæ йын боныцъæхыл зары?</div><div>Цыма цы уыдзæн уый уæддæр?</div><div>Йæ зæрдыл ахæм таурæгъ дары</div><div>Нæ табор: рагзаман, кæддæр,</div><div>Йæ хъыджы саурæсугъд цигайнаг,</div><div>Хъæддаг маргъ фестади, мæгуыр,</div><div>Фæлæ ма баззади мысайнаг</div><div>Йæ цардæй а зæххыл &mdash; фæндыр.</div><div>Кæд уый цæгъды æхсæвы тарæй?</div><div>Йæ удæн &mdash; цард, йæ номæн &mdash; кад!</div><div>Æппæт фæлтæрты æмсæр &mdash; карæй,</div><div>Цæудзæн фыдæй-фыртмæ йæ рад...</div><div>Уæдмæ фæзынд циганты цуры</div><div>Бæгъæввад Азæ æмæ дзуры:</div><div>&mdash; Æз федтон сау хохы рæбын,</div><div>Æз федтон ахæм диссаг фын,</div><div>Æдзух мысынæн лæг кæй дара:</div><div>Уым арвæй цадмæ 'рхауди мæй,</div><div>Уым &mdash; Романес цæгъды гитарæ:</div><div>Уым Пэя зары, æмæ нæй</div><div>Сæ цуры цъиуызмæлæг. Уддзæф</div><div>Ныссабыр хъамылты æхсæн.</div><div>Æхсæвы дидинджыты уддзæф</div><div>Æвзонг зæрдæтæн фестад сæн,</div><div>Сæ риуы рагбæллиц æмбæхсгæ,</div><div>Мæйрухсы сусæг фæлм тæлфы,</div><div>Сæнтты æвзист къæвда сæлфы</div><div>Циганты таборыл. О, лæгтæ!</div><div>Сымах &mdash; æмыр æмæ къуырма,</div><div>Сымах нæ фехъуыстат нырма,</div><div>Куыд зарынц. сонт зæрдæйы тæгтæ,</div><div>Куыд зарынц дон æмæ быдыр,</div><div>Чызджы уарзт а дуне куы сгары!..</div><div>Бæргæ мæнæн дæр уыд сæ кары</div><div>Фæрдгуыты хал æмæ фæндыр...</div><div>Уæууæй! Цы ныфсæй ма фæразон</div><div>Цæрын сымах æхсæн уæддæр?</div><div>Хуыссы кæйдæр зæххы мæ уарзон,</div><div>Мæ зарæг бамынæг кæмдæр.</div><div>Тæссаг стут сау боны нысæнттау,</div><div>Æгъатыр аууæттау &mdash; æнуд.</div><div>Сымах мын амардтат мæ сæнттæ,</div><div>Сымах мын басыгътат мæ уд.</div><div>Дыууæ зæрдæйы æхсæн хъама.</div><div>Ныссагътат усгуры цыртæн.</div><div>Лæджы сæрибар сæттын хъуамæ</div><div>Сымахæн бабæзза цытæн,</div><div>Кæд скодта адæймаг йæ бартæй</div><div>Бындур хæрам æмæ фыдæн.</div><div>Уæууæй, мæхиуыл нæу мæ катай,</div><div>Уæууæй, цы фæдæн, уый фæдæн.</div><div>Фæлæ æнæзонгæ фæндæгтæ</div><div>Кæй сайынц арвгæрæттæм дард,&mdash;</div><div>Тæригъæд бакæнут, о лæгтæ,</div><div>Зындон сын ма скæнут сæ цард.</div><div>Уадз, уарзæттæн цæгъда гитарæ,</div><div>Уадз, Пэя рухс уалдзæгыл зара,</div><div>Сæ боны Бонвæрон ыскаст,</div><div>Дзæгæрæг рафтыдта сæ уарзт... «</div><div>Ныссабыр Азæ. Æмæ лæгтæ</div><div>Сæ сæртæ 'ркъул кодтой бынмæ,</div><div>Сæ цæстыл ауайы: фæндæгтæ</div><div>Сæттынц кæйдæр цалхы дæндæгтæ.</div><div>Æмæ кæйдæр æрвон фынмæ</div><div>Кæсынц æнæууæнкæй зæрæдтæ,</div><div>Сæ фæллад зонды райгуырд мæт.</div><div>&mdash; Табу бæрзондыл бадæг зæдтæн,</div><div>Кæй бон у раивын сæ фæнд?</div><div>***</div><div>Цымæ æхсæвы тары зарæг</div><div>Кæй сайы цады былмæ, кæй?</div><div>Мæ сæнтты байвæд дуне сгарæг,</div><div>Мæ хæлар, дард фæндæгтыл нæй</div><div>Фæстæмæ ракæсынæн амонд,</div><div>Ысуинаг бонты фендæн фæтк.</div><div>Ам нæй поэт æмæ фæтæг,</div><div>Фæллад цæлхыты рыг &mdash; сæ абон,</div><div>Сæ райсом &mdash; дард хæтæнты мæт.</div><div>Фæлæ æрдзы бæгънæг цæуæт</div><div>Сæ балц нæ рахуыдтой æнæрай,</div><div>Æрттивгæ горæтты уынæрæй</div><div>Кæнынц къуырма æмæ фæсус,</div><div>Æнгом æхгæд рудзгуыты рухс</div><div>Сæ риуы катай кæнын сисы,</div><div>Мæлæг сæрибары фæдисау.</div><div>Кæй хъæуынц галуантæ? Цæмæн?</div><div>Кæй хъæуынц гимн æмæ тырыса?</div><div>Рæстæг йæхи уагæй цы фысса,</div><div>Уый зæххыл калдзæни тæмæн.</div><div>Æмæ лæджы фылдæр нæ хъæуы.</div><div>О Романес! Дæ рад у ныр.</div><div>Фæстаг рухс ахуыссыд мæ хъæуы,</div><div>Дæ цагъдмæ бафынæй быдыр:</div><div>«Хæрзбон у, мæ табор,</div><div>Мæ бæллиц, мæ зын.</div><div>Дæ цатыртæм ахсæв</div><div>Фæстаг хатт кæсын.</div><div>Кæдæмдæр мæ сайдта</div><div>Мæ хъарм фынты ад.</div><div>Цъæх арвы кæрæтты</div><div>Æнахуыр фæлм бадт.</div><div>Æз амонд æнхъæлцау</div><div>Гъе уырдæм цыдтæн,</div><div>Бæгънæг æмæ стонгæй</div><div>Кæмыты зылдтæн!</div><div>Фæндæгтыл ныккалди</div><div>Мæ сæнтты мæсыг.</div><div>Мæ зæрдæйы баззад</div><div>Кæйдæр цæстысыг.</div><div>Æз лидзын хъысмæтæй,</div><div>«Фæндараст» мын зæгъ!</div><div>Æнкъардæй мæ фæдыл</div><div>Ныууасдзæн мæ бæх.</div><div>Кæд искуы фæсурид</div><div>Мæ уды фæллад</div><div>Æндæр царды амонд</div><div>Æндæр фынты ад.</div><div>Хæрзбон у, мæ табор,</div><div>Мæ бæллиц, мæ зын,</div><div>Дæ цатыртæм ахсæв</div><div>Фæстаг хатт кæсын!..»</div><div>***</div><div>Хуыссы бæхдавæг Тупорсан,</div><div>Уыны дыууæ фурды йæ фыны:</div><div>Сæ астæу арæнау фæзыны</div><div>Хæстæг фыдбылызы нысан &mdash;</div><div>Æнахуыр сау фæздæг. Æваст</div><div>Кæцæйдæр райхъуысти цъæхахст:</div><div>&mdash; Хъаймæт æрцыд, мæлæт фæцæуы,</div><div>Кæрон ын нæй, æмæ нæ цæуы</div><div>Йæ фыдæх зæхх æмæ уæлæрвты!</div><div>Гъей, хъусут дзыллæтæ! Уæ сæфты</div><div>Цæры æппæт амæндты сæр &mdash;</div><div>Дзæнæты удæнцой къæсæр!..</div><div>Æмæ дыууæ фурды &mdash; о диссаг &mdash;</div><div>Æмбухгæ фестадысты уæд</div><div>Дыууæ бæхрæгъауы. Куыд риссаг,</div><div>Куыд карз ысвæййы уæдæ мæт.</div><div>Æхсæв фæллад уды фæстаг рухс</div><div>Куы стæхы, ахст маргъау, зынæй</div><div>Æмбæхст хæрам фæндты бынæй.</div><div>Фæлæ уый циу? Тæхы æрра Уырс</div><div>Йæ цæфхад &mdash; зынг, йæ барц &mdash; æфсæн,</div><div>Йæ фæдыл сæнкъуысынц рæгъæуттæ.</div><div>Нындзыг йæ тасы Тупорсан.</div><div>Фæлæ фынты бæстæйы 'гъдæуттæ,</div><div>Фæлæ мæнг аууæтты экран</div><div>Æвирхъау донивылды ран</div><div>Бæхы хуыррытт, æнтъыснæг азар</div><div>Дæлдзæх фæкодтой. Мæнæ базар,</div><div>Æвзонг чызджытæ нуазынц сæн.</div><div>Фæрсы кæмæндæр Пэя къамæй:</div><div>&mdash; Дæ сæнтты митын мæсыг амай,</div><div>Æмæ куы 'рцæуа Тупорсан,</div><div>Уæд æй æрхуым зарæгæй амар!</div><div>Кæндзæн æй ауындзæнау хурх</div><div>Æвзисты сайд тæмæн æдзух,</div><div>Йæ мард ын н 'айсдзæни, нæ, саумæр.</div><div>&mdash; Æлгъыст дæлимоны бындар!</div><div>Дæ туг дын,&mdash; Тупорсан дзыназы,&mdash;</div><div>Дæ былтæй а лæппу куыд нуазы,</div><div>Уый фендзæн саударæг мæйдар!</div><div>Æз зонын, чызджытæ цы уарзынц,</div><div>Фæласдзæн уый æхцайы зæй.</div><div>Æз зонын, чызджытæ куыд тасынц</div><div>Бынмæ мæ фæрдгуыты уæзæй!</div><div>Гъей, адæм, хъусут: æз &mdash; бæхдавæг,</div><div>Сæттын сылыстæгæн йæ монц,</div><div>Зæрдæты сусæг тæмæн сафæг &mdash;</div><div>Мæ мулкæй скæндзынæн æфсондз</div><div>Дæуæн, гуырвидауц Пэя! Багъæц,</div><div>Хæзнаты бамбæхсдзынæн æз</div><div>Фыдæх æмæ цагъары хæс.</div><div>Æмæ-иу уæд хъæбысæй ахæц</div><div>Æбæрæг фæндæгты тæрхон,</div><div>Хъысмæты арвимæ, зæххон!</div><div>Уый циу, кæйдæр къухтæ лæбурынц,</div><div>Кæйдæр сæры къуыдыртæ дзурынц:</div><div>«Кæрон бæхдавæгæн, кæрон!»</div><div>Нæ уд куы фервæзы фыдфынтæй,</div><div>Уæддæр ма баззайы йæ зынтæй</div><div>Тæккæ тæссагдæр зын &mdash; фæсмон,</div><div>Хæстæг фыдбылызы цъæхахстау</div><div>Ныккæрзы риуы. Тупорсан</div><div>Хæрдмæ фæхауд. Фæндыры састау</div><div>Фæстаг хатт аууæтты æхсæн</div><div>Цыдæр ныййазæлыд: «Лæгмарæг!»</div><div>Æмæ куы стахт уæззау хуыссæг &mdash;</div><div>Фæллад цæсты тъыфылты зарæг,</div><div>Уæд федта удаист хуыснæг:</div><div>Лæууы йæ зæронд фыд йæ цуры.</div><div>Æмæ, йæ зачъе даугæ, дзуры:</div><div>&mdash; Дæ дыргъдонæй фæтахти маргъ,</div><div>Æрхауд дæ саулохаджы саргъ.</div><div>Лæгæй куы нæ тæрсой нæ сылтæ,</div><div>Уæд нал вæййы сыгъдæг сæ уарзт,</div><div>Æмæ сæ буар æмæ сæ былтæ</div><div>Кæнынц фыдбылызы цъæхахст</div><div>Æлгъыст хæйрæджыты æвзагæй!</div><div>Дæ намыс дын тæрхон кæнæд,</div><div>Кæйдæр уырс сыскъуыдта дæндагæй</div><div>Дæ фыццаг дидинæджы ад.</div><div>О худинаг! Кæйдæр рæвдауы</div><div>Дæ усаг донгæрон. Нæ цыт</div><div>Цигантæн развæлгъау кæм цыд,</div><div>Уым абон сау дзæгæрæг 'фтауы</div><div>Нæ худинаг, нæ сæфтыхъæр!</div><div>Æруагъта Тупорсан йæ сæр,</div><div>Цыма йæхи ингæнмæ касти,</div><div>Цыма йæ зæрдæйы цы масти и,</div><div>Уый фестади зæххы æмуæз</div><div>Æмæ æнæбын коммæ ласы,</div><div>Цæмæ бæллы æмæ цы уарзы,</div><div>Йæхи цæмæй фæхоны «Æз»,</div><div>Цы уыди знон, цы уыдзæн райсом.</div><div>&mdash; Дада! Дзæгъæл кæны мæ зонд,</div><div>Мæ маст мæ туджджынæй куыд райсон?</div><div>Нæдæр ныллæг, нæдæр бæрзонд</div><div>Дзæгъæл цырт баззайдзæн фæндагыл,</div><div>Кæй фæнды уæд... Фæлæуу, фæлæуу...</div><div>Уæдæ бæлон кæйдæр уæрагыл</div><div>Æрбадт æмæ хъыгдары дæу?</div><div>&mdash; Лæппу! Æрыхъал у! Дæ удыл</div><div>Дæ фынты хъарм рæвдыд ныттыхст,</div><div>Æмæ æцæг царды æлгъыст</div><div>Нæ хатыс ды! Дæлимон худы,</div><div>О сар дæ сæр! Бæллæх æрцыд,</div><div>Ныххауд цъымарайы дæ цыт,</div><div>Фæлæ йæ сис лæгау фæстæмæ!</div><div>&mdash; Дада, йæ бафхæрды фæстæ ма</div><div>Кæй хъæуы уый?</div><div>&mdash; Мæ карды ком</div><div>Мæ фыртæн ногæй скæндзæн ном.</div><div>Кæддæр мæ маст æз тугæй систон,</div><div>Æмæ уæдæй нырмæ йæ фистон</div><div>Нæ зоны 'лхъывд æнгуылдзты ард.</div><div>Ныр ын æмбæхстæй нал и дарæн,</div><div>Фæстаг кæнæ фыццаг лæварæн</div><div>Дæуæн дæттын мæ фæринк кард.</div><div>Цæугæ!</div><div>&mdash; Кæдæм?</div><div>&mdash; Сæ фыццаг ауæдз</div><div>У цардæй с'адзалыл æфтыд,</div><div>Æмæ йыл давд уæрыккау ауадз</div><div>Хъахбай сылгоймаджы рæвдыд</div><div>Æмæ æвзонг хæзгулы зарæг,</div><div>Цæмæй сæ сæнттæ фестой рыг,</div><div>&mdash; Дада, кæй зæрдæ зæгъы хъарæг?</div><div>Кæй хъæуы судзаггаг цæссыг?</div><div>Дæ ехсы къæрцц мæ хъустыл уайы,</div><div>Цыдæр мысын, бæлвырд цыдæр...&mdash;</div><div>Мæн, чи зоны, мæ хъуыды сайы...</div><div>Ды уыдтæ уый æви æндæр?</div><div>Ды уыдтæ ау? Мæ рæсугъд райсом</div><div>Дæ къухы саудзæфтæй хъæрзыд.</div><div>Мæ бон цы уыди цардæй райсын?</div><div>Кæм хъуыд æгъатыр уæвын, зыд,</div><div>Æрмæстдæр ахæм хъуыддаг. Зонын,&mdash;</div><div>Дæ ахуыр бабæззыд мæнæн,&mdash;</div><div>Æз давын, марын æмæ тонын.</div><div>Æрра хъуырдухæн æмæ сæн</div><div>Дзыназынц, араугæ, мæ риуы.</div><div>Нæй фервæзæн, мæ хал &mdash; æппæрст.</div><div>Йæхæдæг чи кæуы йæхиуыл,</div><div>Уый ссардзæн удæнцой æрмæст</div><div>Йæ ингæны. Цы кæнын уарзтæй?</div><div>Цæмæн хъæуы мæн намыс, ном?</div><div>Кæйдæр æлгъыст æмæ цæхахстæй</div><div>Куы нал у фервæзын мæ бон.</div><div>Мæ бæллиц аскъуыдтай мæ гуырдзæй,</div><div>Дæ мулк мын басыгъта мæ уд.</div><div>Рæйын æмæ хæцын кæм хъуыд,</div><div>Гъе уым дæ фырт æмæ дæ куыдзæй</div><div>Нæ уыди хъауджыдæр дæуæн,</div><div>Куы ардаугæ, куы бастæй даргæ,</div><div>Мæ аргъ мын мулчы уæзæй баргæ,</div><div>Ды аууон фестын кодтай мæн!</div><div>Æгъгъæд, æлгъыст зæронд! Дæ кардæй</div><div>Гъа мæнæ ацы зæрдæ скъах!</div><div>О, зарынц сау æндæргтæ дардæй...</div><div>Бæхы хуыррытт. Уым туджы 'ртах</div><div>Æрттивдзæн дидинджыты хаутæй.</div><div>Ау, Пэя амæлдзæн? Цæмæн?</div><div>Мæрдтæм дæр фаутæ æмæ даутæй</div><div>Нæй фервæзæн! Æрвон тæмæн</div><div>Кæм калы уарзондзинад ахсæв,</div><div>Уым зилгæ ниудзæни фыдох.</div><div>Фæлæ цæуыл уыдзæни тох?</div><div>Нæй уды сусæг сæнттæн ахсæн!</div><div>&mdash; Лæппу, уæдæ дæ зæрдыл дар</div><div>Мыггаджы фæтк, фыдæлты номы</div><div>Цы фарн ис, уый сæттын нæ комы</div><div>Нæдæр цæстысыгæй, нæдæр</div><div>Фæлывд сылыстæджы рæвдыдæй,</div><div>Нæдæр æвзонг уды фынтæй,</div><div>Нæдæр сыгъзæрины æрттывдæй,</div><div>Нæдæр æууæнк, нæдæр зынтæй.</div><div>Йæ ныхмæ чи сыста, уый ниугæ</div><div>Йæхи хæрдзæн, мæгуыр йæ бон!</div><div>Æмæ йæ царды бонтæ иугай</div><div>Æнамонд ингæны кæрон</div><div>Æгадæй бастъæлдзысты тары.</div><div>Нæ худинаг, нæ сæфты хъæр</div><div>Æрлæууын кодтой ныр дæу дæр,</div><div>Йæ кадджын номæй лæг кæй дары,</div><div>Гъе уыцы карздæр хæсы цур.</div><div>Цы хъæуы дæу? Æгъатыр фидис,</div><div>Æви лæгау цæрыны мидис?</div><div>Цы хъæуы дæу? Мæ хъæбул, дзур!</div><div>Ныссабыр Тупорсан. Куыд дуды</div><div>Æгомыг рисæй зæрдæ, куыд!</div><div>Æрхауд йæ фыды фарст йæ удыл</div><div>Æлгъыст тæрхонау æмæ скъуыд</div><div>Цыдæр йæ риуы. Фæлæ дауы</div><div>Йæ фæринк кард йæ армыл фыд.</div><div>Цыма гуыргуыргæнгæ æрхауы</div><div>Æнæхъæн арвы къуырф æд фыд,</div><div>Гъе уыйау фестъæлфыд бæхдавæг:</div><div>Мæлæт! Зæронд лæг худт хъæрæй.</div><div>Зæрдæты сусæг тæмæн сафæг</div><div>Фæцæуы мастисæг, уæууæй!</div><div>Нæры йæ къæхты уынæр хъусты,</div><div>Фæцæуы марæг æмæ ныр</div><div>Нæ уыдзæн иуæн дæр хатыр!</div><div>Æрцæудзæн ахæм цау, æнусты</div><div>Кæй хæссой дисæн. Тупорсан</div><div>Йæ фæдыл згъоры... Мæй æнкъардæй</div><div>Кæсы зæххон хъуыддæгтæм дардæй,</div><div>Æнæ бæллиц, æнæ нысан</div><div>Æнусты уазал æрхуым бады</div><div>Йæ алыварс тæнæг фæлмæй.</div><div>Ыстæхдзæн адæймаг йæ рады</div><div>Дæумæ, поэты бæллиц &mdash; Мæй,</div><div>Æмæ &mdash; зæххон хъыгтæй æнæ хай,&mdash;</div><div>Æу.уæнк рынчын зæрдæты тау!</div><div>Ды райс фыццаг царды тæф махæй:</div><div>Хъуыдыйы егъаудæр гæнахæй</div><div>Дæумæ тæхдзæн æрттивгæ нау,</div><div>Цæмæй сæрибарæй дæ быны</div><div>Цæра æвзонг зæрдæты уарзт,</div><div>Цæмæй æнамонд лæг йæ фыны</div><div>Мæнг тасæй ма кæна цъæхахст...</div><div>Бæргæ! Кæмдæр тæссаг æндæргтæ</div><div>Фыдвæнд куы нæ кæниккой, куы!</div><div>Тæрсынц æбуалгъ фæдтæй фæндæгтæ.</div><div>Ныр Тупорсаны хъæр цæуы:</div><div>&mdash; Мæ фыд, ды раст дæ, раст. Мæ риуы</div><div>Мæ бафхæрд уарзондзинад ниуы.</div><div>Цæттæ дæн æз, æри дæ кард,</div><div>Æмæ сын аскъуынон сæ зард.</div><div>***</div><div>Гитарæ банцади. Йæ тæнты</div><div>Æнæбын рис æмæ хъынцым</div><div>Æнæдзуапп азæлдау зæрдæты</div><div>Сæхицæн агуырдтой фысым.</div><div>Ау, зæххыл нæй æппæт лæппуты,</div><div>Æппæт чызджыты фаг рæвдыд?</div><div>Æви Хуыцауы бон нæ уыд</div><div>Æнæ фыдæхæй раттын уды?</div><div>Кæй бон у ахæм фарст хæссын</div><div>Уæззау æмæ æнтъыснæг уаргъау?</div><div>Æнæфæугæ фæндаджы даргъау</div><div>Кæны кæуын, кæны тыхсын,</div><div>Кæны фæллайын сонт зæрдæты,</div><div>Йæ сæнттыл нал феууæнды зонд,</div><div>Бынмæ æркъул кæны зæрæдты,</div><div>Кæны æрыгæтты зæронд.</div><div>Ау, зæххыл амонд нæй? Ау, зарæг</div><div>Æрмæст гъе уый тыххæй фæзынд,</div><div>Цæмæй æрхуым зæрдæйы зын</div><div>Йæ азæлды æмбæхстæй дара?</div><div>Кæуы кæйдæр ингæныл уыг,</div><div>Кæцæйдæр доны уынæр хъуысы,</div><div>Бæрз бæлас уддзæфмæ æнкъуысы.</div><div>Уæйгуыты аууæттау уырдыг</div><div>Лæууынц мæ Иры хæхтæ тары,</div><div>Æмæ сын дымгæ сабыр зары,</div><div>Кæй нæй зæххон цардæн кæрон.</div><div>Æвзист мæйрухс, æрттивгæ бон</div><div>Мæрдон фын чи фестын кæндзæни?</div><div>Нæ, зæххыл ахæм мæлæт нæй!</div><div>Йæ зарæг булæмæргъ кæндзæни,</div><div>Æрттивдзæн арвы цъæхæй мæй.</div><div>О Пэя, мауал кæ гуызавæ,</div><div>Сæрыстырæй хъысмæты раз</div><div>Кæйдæр рæсугъд цæстытæ уарз!</div><div>Æндæр тæрхон, æндæр уынаффæ</div><div>Куы агурай, уæд диссаг фын</div><div>Дæ цардæй атæхдзæни маргъау,</div><div>Æмæ тæккæ рæсугъддæр аргъау</div><div>Уæззау мысинагау йæ зын</div><div>Цæргæ-цæрæнбонтæм ныууадздзæн</div><div>Дæ риуы сау æрхæнæй. Уарз,</div><div>Дæ сæнтты сусæг денджыз нуаз!</div><div>Тæхæг бæлоны удау ратдзæн</div><div>Дæуæн сæрибар арвы цъæх</div><div>Йæхи хуызæн æрвхуыз æнкъарæн.</div><div>Лæджы фыццаг амонды карæн,</div><div>Лæджы фыццаг хъыджы æрфæн</div><div>Æнусон Уарзондзинад зардзæн</div><div>Дæ рох ингæны уæлхъус. Дардзæн</div><div>Дæ бæллиц йе 'рттывды Æрфæн.</div><div>&mdash; Цæуыл у, Романес, дæ катай,&mdash;</div><div>Фæрсы æнкъардæй Пэя. &mdash; Ау,</div><div>Фæсмон кæныс, мæнæн кæй радтай</div><div>Мæйрухс æхсæвы цин? Фæлтау</div><div>Дæу мемæ не 'рхуыдтаин абон...</div><div>Ды махмæ не ссардзынæ амонд,</div><div>Æндæр былгæронмæ кæсыс,</div><div>Æндæр фæндæгты цин мысыс,</div><div>Кæд асаст рагбæллицты базыр?</div><div>Цæмæй дын бамбарон дæ низ?</div><div>О, уыцы æхсæвы дзыназын,</div><div>Дымгæйы араугæ фæдис</div><div>Æдзухдæр азæлынц мæ хъусты,</div><div>Æрхаудтæ ды, æмæ кæрон</div><div>Æрцыд æппæтæн дæр. Дæ рустыл</div><div>Мæлæты хъизæмар уыдтон.</div><div>Фæлæ Хуыцау &mdash; табу йæхицæн &mdash;</div><div>Йæ сыгъзæрин фæдзæхстæй дард</div><div>Фæсырдта д 'адзалы. Фæхицæн</div><div>Ингæны уазалæй дæ цард.</div><div>Ныр рацыд мæй. Фæлæ æнкъардæй</div><div>Æдзух кæдæм кæсыс? Кæд дардæй</div><div>Кæйдæр кæлæнгæнæг хъæлæс.</div><div>Дæуæн æндæр царды фæрæз,</div><div>Æндæр фæнд амоны? Уæд атæх</div><div>Нæ мæгуыр цатыры бынæй.</div><div>Æрмæст фæллад бæлццæттæн ма зæгъ,</div><div>Ды нæм цы баййæфтай зынæй,</div><div>Уый сусæг судзаггаг æртæхтæй</div><div>Мæнæн мæ цæстытæй кæй уад...</div><div>Кæйдæр дыргъдонмæ ды æртахтæ,</div><div>Æрцыд мæ дидинджытыл уад...</div><div>Зæгъут-ма, о, хæрис бæлæстæ,</div><div>Кæй мысут уыцы ' хсæвы фæстæ,</div><div>Уæ ризгæ сыфтæрты æхсæн</div><div>Æнахъом сабийы хуызæн</div><div>Кæй зарæг бафынæй æнусмæ?</div><div>Ам Романес лæууыди уæд</div><div>Æмæ дзырдта: &mdash; Мæ дуне, хъус-ма,</div><div>Æнамонд фæндæгты цæуæт</div><div>Цæуынц сæфтмæ Хуыцауы барæй,</div><div>Æрбадти арвгæроны рыг.</div><div>Кæсы нæм фидæны бон тарæй</div><div>Æмæ нæ фæдыл уасы уыг.</div><div>Кæдæм цæуæм? Дзæгъæл дымгæты</div><div>Къуыззиттæй ахуыссы нæ арт.</div><div>Нæ дуне бацæуид лæгæты,</div><div>Гъе афтæ скъуындæг и нæ цард.</div><div>Цигайнаг ихсыд зонд нæ хаты,</div><div>Кæмдæр кæй баззади дзæгъæл.</div><div>Йæ уæлæ рагон пъæззы бады</div><div>Нæ ары сомбонмæ дæгъæл.</div><div>Æмæ æндæр адæмты астæу</div><div>Нæхи къæбæргурæй хæссæм,</div><div>Æнуд незаманы цъæхахстау</div><div>Нæ хъыг сæргуыбырæй хæссæм.</div><div>Нæй махæн ивгъуыд æмæ фидæн,</div><div>Нæй махæн дарддæр цæуæн, нæй!</div><div>Нæ мыггаг райгуырди, цæмæй</div><div>Æдзух уæззау хъалонау фидæм</div><div>Мæлын æмæ цæрыны хæс.</div><div>Фæлæ дзы фервæздзынæн æз.</div><div>Æппæт зæххон дæрддзæгтæй даргъдæр,</div><div>Æппæт зæххон бæллицтæй тагъддæр,</div><div>Рæсугъддæр фæндæгты фæндаг</div><div>Мæн диссаг дунемæ æрхондзæн,</div><div>Уым зæрдæ масты ад нæ зондзæн,</div><div>Уым зæрдæ аивдзæн йæ уаг.</div><div>Уым зонд уæлæрвтæм атахт сгарæг,</div><div>Уым фестынц аргъæуттæ æцæг.</div><div>Уым зары рухс бонтыл хъæсдарæг,</div><div>Фыссы сыгъзæрин кадæг лæг</div><div>Дзæбуг æмæ æхсырфæй цардæн.</div><div>Мæ дуне, цом! Мæ дуне, цом!</div><div>Фæлæ дæ курын: карздæр ардæн</div><div>Дæ чызгон 'фсæрм æмæ дæ ном</div><div>Ды ахсæв ратт, цæмæй дæ риуæй</div><div>Гуырысхо фесæфа бынтон.</div><div>Æмæ æбуалгъ тымыгъ куы ниуа,</div><div>Уæддæр дæ цæстыл уайдзæн бон,</div><div>Æрттивгæ бон, йæ дæрддзæф рухсæй</div><div>Дæу ногæй чи сыстын кæна!</div><div>О, Пэя, Пэя, ма лæуу хъусæй!</div><div>Фæлæ мын ды куы зæгъай «нæ»,</div><div>Гъе уæд иу зон: фæсмонæн ратдзæн</div><div>Мæ цард æлгъыст фæндæгты рыг.</div><div>Æмæ тæссаг æхсæвты уасдзæн</div><div>Дæумæ мæ рох ингæнæй уыг.</div><div>&mdash; О Романес! Мæ рæсугъд фын!</div><div>Фæндагсæрæн ды демæ ахæсс</div><div>Куырдуаты бадæг чызджы сагъæс,</div><div>Æнæдзуапп зæрдæйы тæлфын.</div><div>Мæнæн мæ уарзт дæ фæндæй ма бар,</div><div>Дæ фæдыл ацæуин, бæргæ,</div><div>Фæлæ куыд ныууадзон мæ табор,</div><div>Мæ фыды иунæгæй цæргæ?</div><div>Мæ лæгъстæтæ, мæ кæуын дардæй</div><div>Зæрондæн не 'рцахсдзæн йæ хъус,</div><div>Рæхджы йæ ингæны уæлхъус</div><div>Цигантæ зардзысты æнкъардæй.</div><div>Æмæ тæхгæ, сæрибар уари,</div><div>Ды уарзыс арв, ды уарзыс уад.</div><div>Мæнæн кæйдæр мысайнаг &mdash; дари</div><div>Мæ цардыл аууонау æрхауд,</div><div>Мæн хурх кæны, æргæвды, мары!</div><div>Романес:</div><div>Ныууадз æй ам æхсæвы тары,</div><div>Æмæ дæ зæрдæйы хъæдгом</div><div>Рæууддзæф байгас кæндзæн, цом!</div><div>Пэя:</div><div>Нæ сæфты хъæр нæ сæрмæ зилы,</div><div>Æнæрай аууонау æдзух!</div><div>Романес:</div><div>Æрттивгæ боныцъæх нæм тилы</div><div>Æнахуыр дунейæ йæ къух.</div><div>Табу йын уæд. Хуыцауы барæй</div><div>Мах лидзæм удхайраг фынтæй.</div><div>Нæ буары сау, нæ уды тарæй,</div><div>Æвзыд цигайнæгты уындæй</div><div>Дæ цоты фервæзын кæндзæни</div><div>Дæуæн дæ иунæг дзырд!</div><div>Пэя:</div><div>Æгъгъæд!</div><div>Мæ фæдыл мастисæг цæудзæни</div><div>Мæ мæгуыр дадайы æфхæрд...</div><div>Романес:</div><div>Мæ арвыл ахуыссыди стъалы,</div><div>Мæлы фæстаг зарæг кæмдæр.</div><div>Мæ бæллиц фестади æвзалы,</div><div>Хъæуы æрæнцайын мæн дæр...</div><div>Хæрзбон, мæ дуне! Искуы уайдзæн</div><div>Дæ цæстыл иунæджы мæлæт.</div><div>Æмæ дæ арвгæронмæ сайдзæн</div><div>Дæ фынты ацы 'хсæвы мæт.</div><div>Хæрзбон!</div><div>Пэя:</div><div>Фæлæуу!</div><div>Романес:</div><div>Цы у гуызавæ?</div><div>Хуыздæр тæрхон æмæ уынаффæ</div><div>Нæй арвы бын!</div><div>Пэя:</div><div>Цæттæ дæн æз!</div><div>Мæн уыцы дунемæ фæхæсс.</div><div>Дæ сæнтты рог базыртыл баппар</div><div>Мæн дæр тæссаг денджызы, цæй.</div><div>Дыккаг кæркуасæнты нæ табор</div><div>Куы кæна уддзæфмæ фынæй,</div><div>Уæд мæм æвзонг хæристы аууон</div><div>Æнхъæлмæ кæс. Хуыцау, ныббар!</div><div>Дæ къухæй аскъæфгон мæ бар,</div><div>Æмæ дæ масты хай куы бауон!</div><div>***</div><div>Зæгъы йæ фыдæн Тупорсан:</div><div>&mdash; Ис а зæххыл æнахуыр сæн,</div><div>Уый туг æмæ зæрдæйы хъары,</div><div>Уый диссаг арвы цъæхыл зары.</div><div>Æмæ, дам, мин азы дæргъæн</div><div>Зæххон фæндагыл ис тæхæн</div><div>Бæллиццаг дунемæ нæ цардæй</div><div>Дыккаг кæркуасæнты. Дæ кардæй</div><div>Нæ уыди акъуырын мæ бон</div><div>Сæ базыртæ æрыгон удтæн.</div><div>Æз сæм хъуыстон æмæ сыл худтæн,</div><div>Æзсæм хъуыстон æмæ куыдтон.</div><div>Мæн ницы хъæуы. Уадз, æндæрты</div><div>Рæвдауæд стъалыты тæмæн.</div><div>Мæ уалдзæг атахти мæ сæрты,</div><div>Кæйдæр уарзт нал бандавдзæн мæн.</div><div>Кæй хъæуы туг? Æлгъыст æндæргтæ</div><div>Æхсæвы сау фæлмы кæуынц.</div><div>Цыма зæххыл æппæт фæндæгтæ</div><div>Æрмæстдæр уæлмæрдтæм цæуынц...</div><div>&mdash; Æлгъыст тæппуд! Дæ фыды рихи</div><div>Ды ногæй сахуырстай цъыфæй!</div><div>Æмæ дæ зæрдæйы цы мигъ и,</div><div>Уым иунæг мур лæгдзинад нæй.</div><div>Фæхудтæ ды æхсæвы зæдыл,</div><div>У ныфс мæйдаримæ цæдис.</div><div>Æмæ куы рацæуа сæ фæдыл,</div><div>Дыккаг кæркуасæнты фæдис,</div><div>Гъе уæд ыскæ дæхи æн' азым!</div><div>Æндæр дæ цæссыгтæ цы сты?</div><div>Йæ бон кæмæн нæ вæййы уарзын,</div><div>Уый буц æнкъарæнты бæсты</div><div>Йæ риуы хъуамæ калмау дара</div><div>Æвидийгæ, æхсидгæ маст,</div><div>Цæмæй йæ развæд фæлмы ара,</div><div>Цæмæй уа цардыл фидар баст.</div><div>Æмæ тырысайау æмбæхстæй</div><div>Мах хъуамæ дунемæ хæссæм,</div><div>Тыхджындæр чи вæййы йæ дзæхстæй,</div><div>Циу карздæр дзыллæты æхсæн,&mdash;</div><div>Фæнды уый уæд хæрам хъуырдухæн,</div><div>Фæнды &mdash; рæстдзинады лæвар,</div><div>Уæлдай сæ нæй! Æрмæст нæ къухæн</div><div>Рæдау æфсинау раттæд бар</div><div>Фылдæр хай ратонынæн цардæй.</div><div>Цæмæй зæрдæты уадзæм тас</div><div>Нæ цыт, нæ ис æмæ нæ кардæй.</div><div>Табу йын уæд! Хуыцауы раз</div><div>Дæ намыс бахъахъхъæн æфхæрдæй,</div><div>Дæхи æнæазым ыскæ.</div><div>Æмæ фæндаггæрон лæзæрдæй,</div><div>Йæ сæфты дымгæйæ тæрсгæ,</div><div>Фыдгулæн баззайдзæн йæ цатыр.</div><div>Фæлæ нымад уыдзынæ ды.</div><div>Дæу адæм хондзысты хъæбатыр,</div><div>Цытимæ баддзынæ куывды.</div><div>Дæ рад æрцыди. Тугæй самæнт</div><div>Дæ буц мысайнаг. Æз цæуон,</div><div>Фыдхабар адæмæн зæгъон.</div><div>Æмæ хъахбай цотæн сæ амонд</div><div>Дыккаг кæркуасæнты фæдис</div><div>Æрцахсдзæн худинаг фæндагыл.</div><div>Мæ зæрдæ дардзынæн дæ уагыл,</div><div>У ныфс мæйдаримæ цæдис.</div><div>***</div><div>Ныр уарзтыл нал æууæндынц иутæ,</div><div>Парижаг мондæгты дæлбар</div><div>Лæппутæ саурæсугъдты риутæ,</div><div>Лæппутæ саурæсугъдты буар</div><div>Рæвдауынц армæй, фæлæ удæй</div><div>Вæййынц мæнг уæлахизау схъæл.</div><div>Сылтæн сæ рæдыдыл куы худай,</div><div>Куы уай дæ сусæг цуанæй хъал,</div><div>Уæд фесты зæрдæйы æртхутæг</div><div>Æцæг æнкъарæнты хъæлæс.</div><div>Æфсарм &mdash; рæсугъддзинадыл удæг,&mdash;</div><div>Æфсарм &mdash; сæуæхсиды æнгæс,</div><div>Уæздандæр фидыцы цæхæрæй</div><div>Кæны æвзонг уадултæ сырх.</div><div>Чызджытæ! Уадз æмæ йæ хъæрæй</div><div>Сæтта уæ мондæгтæн сæ тых.</div><div>Фæлæ цигайнаг чызджы уарзтау</div><div>Æнамонд макуы уæд уæ рад.</div><div>О! Суинаг хъизæмæртты уад</div><div>Æрфынæй донхæристы астæу.</div><div>Æхсæвы арвæн зары дон.</div><div>Кæм и мæлæт, кæм и кæрон?</div><div>Кæм и æнцойдзинад уæлæуыл?</div><div>Сæркъулæй Романес кæм лæууы,</div><div>Гъе уырдæм Бонвæрнон кæсы,</div><div>Æмбæхсы уазал хъыг йæ тарфы,</div><div>Æнæбын дунетæн сæ арфы</div><div>Зæххон егъау цыдæр мысы.</div><div>Æз та уынын: æнусты тары</div><div>Куыд зилы мах фыдæл зæххыл</div><div>Цигантау й 'аласа бæхыл,</div><div>Æрмæст къæбæргур нæ! Уый дары</div><div>Йæ къухы арт æмæ мæлæт.</div><div>Йæ сæрты маргъ тæхын нæ уæнды,</div><div>Хæссы кæдæмдæр арв йæ уæнтыл.</div><div>Æмæ сырхзынг цæфхæдты фæд</div><div>Йæ фæстæ судзгæ цырен уадзы,</div><div>Æгомыг быдырты нæ уадзы,</div><div>Цы басæтты, гъе уымæн цырт</div><div>Æмæ, цы фæуыдзæн йæ фырт,</div><div>Нæ тыхсы ууыл. Нæй рæстæг.</div><div>Уыны йæ удхæссæг хæдзарæй,</div><div>Кæд амонд разыны хæстæг,</div><div>Уæд ыл фæиуварс кæны барæй,</div><div>Цæмæй йын цин æмæ рæвдыд.</div><div>Уæнгмард æнцойдзинады зарæг</div><div>Къæсæрау ма фестой хъыгдарæг &mdash;</div><div>Мæ фыдæл арвгæронмæ цыд.</div><div>Фæлæ æрцæуинаг æнустæй</div><div>Уæззау уынæргъын хаста уад,</div><div>Уым туг йæ сау рæсугъдты рустæй,</div><div>Йæ сау лæппуты риутæй уад.</div><div>Хæстон зæрдæ æмбæрзт уыд уартæй</div><div>Æмæ нæ фехъуыста сæ хъæр.</div><div>Уый арæзта æрмæстдæр кардæй</div><div>Фыдыбæстæ æмæ къæсæр.</div><div>&mdash; Дæу амардзæн! &mdash; æвзиды фидæн &mdash;</div><div>Дæхи рæдыд.</div><div>Тыхагур балц сæтты мæ фыдæлæн йæ арц,</div><div>ÆмæМысыры пирамидæ</div><div>Лæууы йæ фæндагыл. Хæстон</div><div>Кæугæ ныддæлгоммæ йæ бæхыл:</div><div>Фыццаг хатт бамбæрста, нæ зæххыл</div><div>Æрмæстдæр аразæджы ном</div><div>Кæй у æнæмæлгæ, æнусон...</div><div>О, зонын, бавзæрстон æй æз,</div><div>Фæллад цæлхыты хъæр куы хъусон,</div><div>Уæд рагон зарджыты æнгæс</div><div>Æрхуымæй рисдзæни мæ зæрдæ...</div><div>Фæлæ æнцад! Уый Пэя нæу,</div><div>Кæйдæр æндæргтæ змæлынц уæртæ...</div><div>Æхсæв ныккæрзыдта: «Æрлæуу!</div><div>Дзæгъæлзад куыдз! Ды ахст дæ ныр.</div><div>Чызджыты нал сайдзæн дæ аргъау!»</div><div>Уыны Романес: зындоны цалхау</div><div>Æгуыппæг зылд кæны быдыр.</div><div>Адæм:</div><div>&mdash; Цæугæ! Дзæгъæл дымгæйау, ниугæ,</div><div>Æнæ уæзæг, æнæ мыггаг,</div><div>Æнæ æвзаг, æнæ фæндаг,</div><div>Бæстæтыл зил, æнамонд! Иугæр</div><div>Дæ мæгуыр адæмы уындæй,</div><div>Дæ мæгуыр адæмы зынтæй</div><div>Фæлыгътæ, уæд дæуæн фæндагсар</div><div>Уыдзæн дæ иунæг сæры азар,</div><div>Æмæ дæ фæдыл æфтыд фод!</div><div>Æлгъыст! Нæ чызг дæуæн куы раттæм,</div><div>Гъе уæд Хуыцау цигайнаг мадæн</div><div>Мыггагмæ мауал раттæд цот!</div><div>Пэя:</div><div>&mdash; Тæригъæд бакæнут, о адæм!</div><div>Æз ме сæфт амондыл кæуын...</div><div>Уæ зонд, уæ рад æмæ уæ кадæн</div><div>Сæ цуры зонгуытыл лæууын...</div><div>Йæ аххос циу, Дада? Зæрдæтæн</div><div>Фæндонæй баиу кæнæн нæй?</div><div>Биантæ:</div><div>&mdash; Мæ чызг, цы ма домыс мæнæй,</div><div>Фæллад дæн æз, мæ хур, æфхæрд дæн.</div><div>О, уыцы рухс бæстæ æз дæр</div><div>Уыдтон сæууон хурау мæ фыны.</div><div>Бæллыдтæн æз мæ цин, мæ зыны,</div><div>Цæмæй нæ хауæггаг къæсæр</div><div>Цъæх арвы бын æнцой ыссара...</div><div>Фæлæ, мæ чызг, дæ зæрдыл дар:</div><div>Лæг хъуамæ адæмы ном дара</div><div>Йæ зын, йæ амондæй уæлдæр.</div><div>Æмæ зæххыл æрмæст йæхицæн</div><div>Куырм зулкъау чи агуры цард,</div><div>Гъе уый кæдæмфæнды куыд лидза,&mdash;</div><div>Зæхх ын нæ райсдзæни йæ мард.</div><div>***</div><div>Хæрзбон, циганты табор! Д 'азар</div><div>Фæндæгтыл бафынæй и тарф,</div><div>Æмæ тæхгæ æнусы базыр &mdash;</div><div>Мæ рухс фыдыбæстæйы арв</div><div>Дæ сæрмæ айтынг и бæллицау.</div><div>Ныр нал у къамты дзырд дæ хицау,</div><div>Æбæрæг фæндæгты æргъом &mdash;</div><div>Æнусты уæз æмæ тæрхон</div><div>Дæ уæхскыл нал хæссыс гуыбырæй,</div><div>Куыд хаста хор кæддæр ирон</div><div>Йæ мæгуыр сабитæн быдырæй.</div><div>Хæрзбон! Цигайнаг дуг, хæрзбон,</div><div>Фæздæгдзыд бызгъуыртæ лæзæрынц,</div><div>Цæуы дæ саст цæлхыты хъæр.</div><div>Цæугæ ныр, аууæттæ кæм цæрынц,</div><div>Гъе уыцы дунемæ ды дæр,</div><div>Цæугæ, æнамонд дуг! Дæ зæдыл</div><div>Ныккалд дæ сæгæй конд мæсыг.</div><div>Æрмæст ма баззади дæ фæдыл</div><div>Æртæхау Пэяйы цæссыг,</div><div>Йæ фынты Романесмæ сиды</div><div>Æмæ кæцæйдæр дзуапп тæхы:</div><div>&mdash; О Пэя, д 'аууон мæм æвзиды,</div><div>О Пэя, д 'аууон мын зæгъы,</div><div>Цæмæй дзæгъæл дымгæйау ниугæ</div><div>Æнæ уæзæг, æнæ мыггаг,</div><div>Æнæ фæндаг, æнæ æвзаг</div><div>Бæстæтыл зилон æмæ иугай</div><div>Мæ сау бонтæ нымайон æз,</div><div>Фæлæ уæууæй! Фæуæн сын нал и!</div><div>Зæххыл мын нал баззади хæс.</div><div>Нæдæр зынг дæн, нæдæр æвзалы,</div><div>Нæдæр цæргæ, нæдæр мæлгæ,</div><div>Нæдæр кæугæ, нæдæр бæлгæ,</div><div>Нæдæр хъæлдзæг, нæдæр æрхæндæг</div><div>Мæхицæй лидзын æз мæхæдæг,</div><div>Фæлæ кæдæм, кæдæм, кæдæм?!</div><div>Мæгуыр мæ бон! Цы раны дæн.</div><div>О, ниугæ авддæлдзæх ныххауон,</div><div>Æз фестадтæн уæлæуыл аууон!</div><div>Æрцыд йæ карз æлгъыст æрдзæн,</div><div>Мæн ничи фервæзын кæндзæн,</div><div>Нæдæр æвзыгъд хæстоны уарт,</div><div>Нæдæр æндæр адæмы арт,</div><div>Нæдæр дæ уарзт, нæдæр дæ катай.</div><div>Дæуæн мæ ном фыдæх хæсдзæн.</div><div>Æмæ дзыназ! Мæ сусæг пъатæй</div><div>Дæ зæрдæ стæппæлттæ уыдзæн.</div><div>Дæуæн дæр ницыуал ис царды:</div><div>Мæ хъæстæ зæрдæтæй кæм ис,</div><div>Уый фесты сау æртхутæг арты,</div><div>Фæлæ нæ басудзы йæ рис.</div><div>Уæууæй, дзæгъæл дымгæйау, ниугæ,</div><div>Æнæ уæзæг, æнæ мыггаг</div><div>Æнæ æвзаг, æнæ фæндаг</div><div>Мæ сау бонтæ нымайын иугай.</div><div>Лыгътæн мæ адæмы уындæй,</div><div>Лыгътæн мæ адæмы зынтæй</div><div>Æмæ мæнæн æдзух фæндагсар</div><div>Уыдзæн мæ иунæг сæры азар.</div><div><br></div>', 'created' => object(DateTime), 'updated' => object(DateTime), 'metaTitle' => null, 'metaDescription' => null, 'metaKeywords' => null, 'id_poet' => '41'), array('fetchMode' => array('Site\MainBundle\Entity\Verse' => array('poet' => '2')))) in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/orm/lib/Doctrine/ORM/Internal/Hydration/SimpleObjectHydrator.php line 132
  7. at SimpleObjectHydrator->hydrateRowData(array('id1' => '1786', 'title2' => 'ПЭЯ ( Цигайнаг кадæг)', 'text3' => '<br> Æхсæвы тары арв ныннæры,<o:p></o:p><br> Фæсобау донхæрис кæуы,<o:p></o:p><br> Кæцæйдæр маргъы уаст цæуы,<o:p></o:p><br> Æнæбон базырты пæр-пæры<o:p></o:p><br> Нындзыг и уазал тас. Цæуыл,<o:p></o:p><br> Цæуыл у, о дзиба, дæ азар?<o:p></o:p><br> Нæ зæххыл сой-къæвда цæуы,<o:p></o:p><br> Æмæ мын дард уалдзæгыл азар,<o:p></o:p><br> Цæмæй дæ урс пакъуытау рог<o:p></o:p><br> Мæ рох фын атæха мæ сæрты,<o:p></o:p><br> Цæмæй æрыхъал уой мæ зæрды<o:p></o:p><br> Æрттивгæ рагбæллицтæ ног.<o:p></o:p><br> Уынæргъы саудалынг арв. Уары<o:p></o:p><br> Æмæ æргъæвст бæлæттау тары<o:p></o:p><br> Кæм ризынц урс цатыртæ, уым<o:p></o:p><br> Фæндаггон агуры фысым:<o:p></o:p><br> «Æфсымæртæ! Къæрныхы аууон,<o:p></o:p><br> Йе зондцух ма фæхонут мæн.<o:p></o:p><br> О ниугæ авддæлдзæх ныххауон,<o:p></o:p><br> Кæд уазал стъалыты тæмæн,<o:p></o:p><br> Цæлхыты рыг æмæ хъæсдарæг,<o:p></o:p><br> Фæндæгты азæлгæ хъынцъым,<o:p></o:p><br> Æлгъыст, æвзонг чызджыты зарæг,<o:p></o:p><br> Æмæ уæгъдибар балцы зын<o:p></o:p><br> Мæн рисгæ бафтыдтой уæ фæдыл,<o:p></o:p><br> Хуыцау æмæ æхсæвы зæдыл<o:p></o:p><br> Мæхи фæдзæхстон. Фæлæ нæй<o:p></o:p><br> Цигантæн амонд зæххыл. Мæй<o:p></o:p><br> Нымбæхсти тар æврæгъты астæу,<o:p></o:p><br> Нынниудта сонт денджызы хъазтау,<o:p></o:p><br> Нынниудта уад, æмæ уынут,<o:p></o:p><br> Æрдуйыл нал хæцы мæ уд...»<o:p></o:p><br> Кæсынц æм тарстхуызæй цигантæ,<o:p></o:p><br> Сæ сæрмæ арвы къуырф хъæрзы.<o:p></o:p><br> Æмæ тызмæг зæронд Биантæ<o:p></o:p><br> Мæгуыр фæндаггоны фæрсы:<o:p></o:p><br> &mdash; Зæгъ-ма, нæ хауæггаг уæзæгмæ,<o:p></o:p><br> Зæгъ-ма, æнæ хæдзар фæздæгмæ<o:p></o:p><br> Цы цин, цы маст æрхуыдта дæу?<o:p></o:p><br> Кæуыс, лæппу? Фæлæуу, фæлæуу,<o:p></o:p><br> Æз федтон туджы цад мæ фыны,<o:p></o:p><br> Лæгмары кард... Æнахуыр цъиу...<o:p></o:p><br> Хуыцау, о Стыр Хуыцау, дæ быны<o:p></o:p><br> Мæгуыр циганты аххос циу?<o:p></o:p><br> Кæцон дæ, о æхсæвдзу, чи дæ?<o:p></o:p><br> &mdash; Æз дæн æнафоны цæссыг,<o:p></o:p><br> Æз дæн æнæбындур мæсыг.<o:p></o:p><br> Цæмæй уæззау тæригъæд фида<o:p></o:p><br> Мæрдты зындоны арты мад,<o:p></o:p><br> Гъе уымæн фырт ныййардта зæххыл...<o:p></o:p><br> Куыд судзы хуры тын æртæхыл,<o:p></o:p><br> Гъе афтæ сыгъд мæ уæнгты цард.<o:p></o:p><br> Рæзыдтæн стонг æмæ бæгънæгæй,<o:p></o:p><br> Фæлæ мын адæм радтой згъæр,<o:p></o:p><br> Æмæ æндон куырды фæздæгæй<o:p></o:p><br> Мæ фидæн арæзтон æз дæр.<o:p></o:p><br> Мæ амонд дардтон æз мæ уырзты,<o:p></o:p><br> Уыдис мын коммæгæс æфсæн.<o:p></o:p><br> Æмæ цæхæркалгæ æрмгуысты<o:p></o:p><br> Раст тохы зарæджы хуызæн<o:p></o:p><br> Мæ бæллиц бахсыст... Фæлæ... оххай,<o:p></o:p><br> Цæуыл дзырдтон? Цæмæн дæн ам?<o:p></o:p><br> Лыгътæн æнафоны фыдæхæй,&mdash;<o:p></o:p><br> Мæ табор уыд мæнмæ хæрам.<o:p></o:p><br> Кæд хъоды бакодтон йæ зæдыл?<o:p></o:p><br> Æви мын счындæуыди хин?<o:p></o:p><br> Мæ ном дæр нал лæууы мæ зæрдыл,<o:p></o:p><br> Мæхæдæг нал зонын мæхи.<o:p></o:p><br> Кæд, чи зоны, мæ риуæй стонын<o:p></o:p><br> Фæндыд мæ рухс бæллиц кæйдæр...<o:p></o:p><br> Цæмæн?<o:p></o:p><br> Нæ зонын æз, нæ зонын,<o:p></o:p><br> Фæлæ цы баййæфта мæ сæр,<o:p></o:p><br> Тæрсын æз ауындзæнау уымæй...<o:p></o:p><br> Мæ цард ма циу, кæд хуры рухс<o:p></o:p><br> Мæ зæрдæ судздзæни æрхуымæй?<o:p></o:p><br> Мæ сафæг &mdash; ме 'фсымæры ус,&mdash;<o:p></o:p><br> (Нæ тыхсин, азымджын куы уаин).<o:p></o:p><br> Фæдзырдта таборæн мæнæй,<o:p></o:p><br> Цыма йæ дард кæдæмдæр сайын<o:p></o:p><br> Æз мемæ н 'адæмы уындæй...<o:p></o:p><br> Ныссабыр иу æхсæв нæ табор,<o:p></o:p><br> Æнусау мыл ныддаргъ рæстæг.<o:p></o:p><br> Æмæ мæ цæстытæм мæнг хабар<o:p></o:p><br> Хуыссæджы не 'руагъта хæстæг.<o:p></o:p><br> Мæ хъустыл иу афон æрцыди<o:p></o:p><br> Кæйдæр фæдис: «Фыдбылыз стахт<o:p></o:p><br> Æмæ дæ къæсæрмæ æрцыди,<o:p></o:p><br> Нæ табор сыстад! Лидзгæ тагъд!»<o:p></o:p><br> Лыгътæн быдыртæ æмæ хъæдтыл,<o:p></o:p><br> Кæйдæр фыд бафтыди мæ фæдыл...<o:p></o:p><br> Мæнæн мæ уд куы фестид ныр<o:p></o:p><br> Поэты сис, кæнæ фæндыр,<o:p></o:p><br> Уæд ахсæв доны бæсты уарид<o:p></o:p><br> Сыгъдæг цæссыг. Уæууæй, мæ мад<o:p></o:p><br> Куыд уарзта мæн! Хуыдта мæ уари,<o:p></o:p><br> Хæринаг ын нæ кодта ад<o:p></o:p><br> Æнæ йæ кæстæр фырт. Фæндæгтыл<o:p></o:p><br> Уый зарыд дард бонтыл мæнæн...<o:p></o:p><br> Фæлæ йæ рыст зæрдæйы тæгтыл<o:p></o:p><br> Æрвон æнкъарæнты тæмæн<o:p></o:p><br> Æваст ыссыгъд хæрам цæхæры,<o:p></o:p><br> Æлгъыста мæн æмæ куыдта,<o:p></o:p><br> Зæххыл фыддæр-фыдæй цы цæры,<o:p></o:p><br> Уый, ниугæ, дауджытæй куырдта,<o:p></o:p><br> Цæмæй мæ уд зындоны судза;<o:p></o:p><br> Æбуалгъ фæсмон мæ риу рæмудза,<o:p></o:p><br> Фæдæн мæ таурæгъ конд... Ныббар,<o:p></o:p><br> Æз дæн æнæбары лæгмар,<o:p></o:p><br> Æз &mdash; Романес, кæуын мæхиуыл<o:p></o:p><br> Æмæ мæ хъизæмæрттæ иууыл<o:p></o:p><br> Мæ буарæй ласт нæмгуытау ныр<o:p></o:p><br> Æркалдтон ам... Хатыр, хатыр...<o:p></o:p><br> ***<o:p></o:p><br> Ахх, Пэя, Пэя! Æз кæддæр<o:p></o:p><br> Дæу хуызæн чызг уыдтон мæ фынты<o:p></o:p><br> Дæуау йæ конд æмæ йæ уынды,<o:p></o:p><br> Нындзыг цъæх уалдзæджы уынæр,<o:p></o:p><br> Нындзыг æппæт зарджыты азæлд,<o:p></o:p><br> Æппæт сæуæхсиды тæмæн.<o:p></o:p><br> Фæлæ мæ сонт зæрдæйыл разылд<o:p></o:p><br> Хъысмæт, уæззау цалхау, мæнæн.<o:p></o:p><br> Мæнæн ныр уыцы чызг нæ зары,<o:p></o:p><br> Æнхъæлмæ нал кæсы мæнмæ,<o:p></o:p><br> Мысы кæйдæр æнкъард хæдзары,<o:p></o:p><br> Мысы йæ рагуалдзæг æмæ<o:p></o:p><br> Æнæзагъд азымау мæ риуы<o:p></o:p><br> Йæ цæссыг риссы. Уæ, бæргæ,<o:p></o:p><br> Бæргæ ныххæцын æз мæхиуыл,<o:p></o:p><br> Мæ сауцæст дондзаумæ бæлгæ,<o:p></o:p><br> Фæлæ мæйрухс æхсæвты донмæ<o:p></o:p><br> Хæрис æркъул кæны йæ сæр,<o:p></o:p><br> Æмæ фæстаг балцы кæронмæ<o:p></o:p><br> Куыд кæсы рагбонты къæсæр,<o:p></o:p><br> Гъе афтæ аууонау уæлтигъæй<o:p></o:p><br> Дзæнæтон изæрты тæмæн<o:p></o:p><br> Кæсы мæ гом рудзынгæй джихæй,<o:p></o:p><br> Æмæ æнцой нæ уадзы мæн...<o:p></o:p><br> Ахх, Пэя! Кæд дæ сæнтты хъомыс<o:p></o:p><br> Зæххон фæткæвæрдыл фæтых,<o:p></o:p><br> Уæд цардæй ды æгæртæ домыс,<o:p></o:p><br> Уæд сиу дæ уарзтимæ тымыгъ.<o:p></o:p><br> Дæуæн хæрзиуæгау æрхæсдзæн<o:p></o:p><br> Дæ сонты судзгæ стъалы уад.<o:p></o:p><br> Зæхх дæм æгæр дæрзæг фæкæсдзæн,<o:p></o:p><br> Дæ бæллицтæ куы 'рхауой, уæд.<o:p></o:p><br> Уæууæй! Цæрыны хæсæн фидæн<o:p></o:p><br> Нæй рог фынтæй. Фæлæ дæ фидæн<o:p></o:p><br> Æмæ дæ ивгъуыды зынтæн<o:p></o:p><br> Кæйдæр æрхуым зарæг мыздæн,<o:p></o:p><br> Хъысмæты тавидзау, хæсдзынæ.<o:p></o:p><br> Дæхицæн скъуыд къамтæй фæрсдзынæ,<o:p></o:p><br> Уæларвон сусæг тыхы 'взаг,<o:p></o:p><br> Æвзонг валет æмæ фæндаг.<o:p></o:p><br> Дæу ногæй сайдзысты сæ фæдыл,<o:p></o:p><br> Æмæ æууæнддзынæ дæ сæнттыл...<o:p></o:p><br> Рæсугъд сæумæ. Ныссабыр уад,<o:p></o:p><br> Æмæ рæууддзæфмæ æрхауд<o:p></o:p><br> Æфсармдзаст дидинджыты хаутæй,<o:p></o:p><br> Æхсæвы фын &mdash; сæууон æртах.<o:p></o:p><br> Йæ чызджы цуры бады Биантæ:<o:p></o:p><br> &mdash; Мæ буц хъæбул! Æрцыд бæллæх...<o:p></o:p><br> Æрыхъал Пэя: &mdash; Кæд дæ зарæг,<o:p></o:p><br> Æндон дзæбуг æмæ хъæсдарæг<o:p></o:p><br> Фæсурынц райсомæй мæ фын:<o:p></o:p><br> <em>Ф</em><em>æ</em><em>л</em><em>æ</em>дыл абон дис кæнын,<o:p></o:p><br> Цы 'рцыди? Дард балцы нæ табор<o:p></o:p><br> Кæд амонд агурæг цæуы?<o:p></o:p><br> Æви уæззау фыдæхы хабар<o:p></o:p><br> Нæ мæгуыр цатырыл кæуы?<o:p></o:p><br> &mdash; Мæ чызг, мæ иунæг хъæбул, уастæн,<o:p></o:p><br> Нæ быны аскъуыйа нæ зæхх...<o:p></o:p><br> Дысон дыууæ фæндаджы астæу<o:p></o:p><br> Ныццавта арв... Фæмард нæ бæх.<o:p></o:p><br> Куыд цæрæм ам кæйдæр хъæугæрон?<o:p></o:p><br> Нæ балц &mdash; уæззау, нæ фæндаг &mdash; даргъ.<o:p></o:p><br> Æмæ куыд ласдзæни нæ уæрдон<o:p></o:p><br> Мæлын æмæ цæрыны уаргъ?<o:p></o:p><br> Зæронд дæн æз. Кæддæрау дардæй<o:p></o:p><br> Æрвон зæл нал ахсы мæ хъус.<o:p></o:p><br> Рæхджы мæ ингæны уæлхъус<o:p></o:p><br> Цигантæ зардзысты æнкъардæй...<o:p></o:p><br> Фæлæ кæйдæр сыджыты, зон,<o:p></o:p><br> Æнцой нæ зондзынæн, мæ фæстæ<o:p></o:p><br> Дæуæн, мæ хур, уæлæуыл бæстæ<o:p></o:p><br> Куы феста иунæгæй зындон.<o:p></o:p><br> Нæй амондмæ фæндонæй сидæн,&mdash;<o:p></o:p><br> Æри дæ царды рох мæнмæ,<o:p></o:p><br> Цæмæй дын рагацау дæ фидæн<o:p></o:p><br> Æвзисты рог æрттывд æмæ<o:p></o:p><br> Уæздан хъæдабæйы фæлысты<o:p></o:p><br> Мæхæдæг фенон. Нæй гæнæн,<o:p></o:p><br> Куы уаид иу мисхал лæгæн,<o:p></o:p><br> Бæргæ, ныр исты ныфс йæ тыхсты,<o:p></o:p><br> Гъе уæд æнæмыггаг зæронд,<o:p></o:p><br> Фæстаг цин цард-тохæй æмбулгæ,<o:p></o:p><br> Ныууадзид а дунейыл мулкæн<o:p></o:p><br> Дæуæн дæхи ныфс æмæ зонд.<o:p></o:p><br> Цы чындæуа? Дæ хал æппæрст у,<o:p></o:p><br> Æндæр хос нæй &mdash; æрцыди рад,<o:p></o:p><br> Æмæ дæ амондыл фæхæст у,<o:p></o:p><br> Зæрдæйы дзуапп зæрдæйæн ратт.<o:p></o:p><br> Фыды уæзæгыл нæй фæцæрæн...<o:p></o:p><br> Æрвиты Тупорсан, мæ хур,<o:p></o:p><br> Мысайнаг &mdash; иумæйаг къæсæрæн<o:p></o:p><br> Йæ фыццаг хуын, йæ фыццаг дур.<o:p></o:p><br> Куыд домы дард фæндæгты азым<o:p></o:p><br> Рæстæг тæрхоны фæтк мæнæй<o:p></o:p><br> Æрдæгсаст донхæрисау тасын<o:p></o:p><br> Æгъатыр дымгæты хъæрæй.<o:p></o:p><br> Мæ бæллиц амарди хæтæнты,<o:p></o:p><br> Цæуæнты басыгъди мæ цард.<o:p></o:p><br> Фæлæ дæуæн цы ис дæ сæнтты,<o:p></o:p><br> Мæ чызг, æууæнкагæй уый ратт<o:p></o:p><br> Дæ фыды зондæн æмæ сиу уа<o:p></o:p><br> Ныййарæджы æнæфыст хæс<o:p></o:p><br> Дæ фынты хъармимæ мæ риуы,<o:p></o:p><br> Цæмæй дын рухс царды фæрæз<o:p></o:p><br> Цигайнаг цатыры бын ссарон,<o:p></o:p><br> Цæмæй дæ азымы нæ дарон.<o:p></o:p><br> Мæ дзæбæх чызг, дæ фæндон зæгъ?<o:p></o:p><br> Фæлæ уый циу? Сæууон æртæх<o:p></o:p><br> Æрхауд дæ цæстыхаутæй... Курын,<o:p></o:p><br> Дæ катай ма бамбæхс мæнæй,<o:p></o:p><br> Ныббар, æгæр æргом кæй дзурын,<o:p></o:p><br> Фæлæ хуыздæр уынаффæ нæй...<o:p></o:p><br> Пэя:<o:p></o:p><br> &mdash; Мысы мæ сонты бонты авдæн<o:p></o:p><br> Кæмдæр æнкъард быдыры мæн.<o:p></o:p><br> Йæ сæрмæ ме 'взонг азты арвæн<o:p></o:p><br> Йæ рæсугъд стъалыты тæмæн<o:p></o:p><br> Бынтон нæма 'рмынæг, мæ рустыл<o:p></o:p><br> Ныр дæр кæйдæр рæвдыд тæлфы.<o:p></o:p><br> Æруайы ризгæ зæл мæ хъустыл,<o:p></o:p><br> Цыма æрвон залмæн йæ сыф<o:p></o:p><br> Фынæй чызджы риумæ æрхауы...<o:p></o:p><br> Кæд зæрдæ мады уарзт мысы?<o:p></o:p><br> Æви цы нæй æрдзы æгъдауы,<o:p></o:p><br> Мæнмæ уый цардæгас кæсы?<o:p></o:p><br> Ау, зæххыл амонд нæй? Ау, зарæг<o:p></o:p><br> Æрмæст гъе уый тыххæй фæзынд,<o:p></o:p><br> Цæмæй æрхуым зæрдæйы зын<o:p></o:p><br> Йæ азæлды æмбæхстæй дара?<o:p></o:p><br> Æз разы дæн &mdash; цы уа, уый уæд.<o:p></o:p><br> Тæрхон дæ сонт хъæбулæн рахæсс...<o:p></o:p><br> Æз зонын, циу мæгуыры сагъæс<o:p></o:p><br> Æмæ фæндаггоны мæлæт.<o:p></o:p><br>***<br>Ызнæт, æнæхуыссæг æхсæвтæ!<div>Мæ бæсты адæмæн зæгъут:</div><div>Мæ бæхæн баихсыд йæ сæфтæг,</div><div>Æрттивгæ басыгъди мæ уд.</div><div>Уæууæй, лæгъзгонд фæндæгтыл чи цыд!..</div><div>Кæйдæр егъау хъысмæты раз</div><div>Мæ цардæй чи скæндзæн тæраз,</div><div>Мæ цытæй чи бардзæн йæхи цыт?</div><div>Зæгъдзæн мæ тызмæг критик: «Гъей,</div><div>Кæй хъæуынц ямб æмæ хорей,</div><div>Кæйдæр æртхутæгау, байтаман,</div><div>Дæуæн уæгъдибар стихы заман.</div><div>Æгъуыстаг атомы æнус</div><div>Дæ зарæг рох дунейæн ратдзæн».</div><div>Мæ хæлар, багъæц! Багъæц цъус,</div><div>Хъысмæт мын фидæн бон цы ратдзæн</div><div>Æмæ цы баййафдзæн мæ сæр,</div><div>Цы ис мæ фæндагыл хæрамæй,</div><div>Уыдæттыл базаргæрон къамæй</div><div>Мæгуыр циганты чызг кæддæр</div><div>Мæнæн кæлæнгæнæгау фарста:</div><div>&mdash; Æри дæ армытъæпæн, кæс:</div><div>Æллæх! Дæ уæнгтæ дын куы сбаста</div><div>Фæлывд дæлимонты хъæлæс</div><div>Æмæ æвирхъау хины азым.</div><div>Къарол... æргом фыдвæнд... кæрон...</div><div>О, ма зæгъ сау рæсугъды ном</div><div>Дæ сайд æмбалæн, &mdash; де знаг разынд.</div><div>Ам дæу дæ ныфс æмæ æхсар</div><div>Фыдæхæй фервæзын кæндзысты.</div><div>Фæндæгтæ алырдæм цæудзысты,</div><div>Сæ иу дæ къазнайы хæдзар</div><div>Æмæ фæстаг фембæлдмæ хоны...</div><div>Æз хъуыстон Пэямæ æнцад,</div><div>Уыдтон, йæ сау цæстытæй тоны</div><div>Æддæмæ сусæг хъыджы цад.</div><div>Æнкъардæй дард табормæ араст.</div><div>Цæуыл тыхсы, цы у йæ мæт?</div><div>Хъысмæты чингуыты цы бакаст,&mdash;</div><div>Æнамонд цард æви мæлæт?</div><div>Фæлæ кæцæй цæуы хъæрзын?</div><div>&mdash; О, Романес, æрхастон мæнæ</div><div>Æвзист æхца æмæ кæрдзын.</div><div>Нæ уыныс мæн? Фæсмон фæкæна,</div><div>Кæй æлгъыст рахаста тымыгъ</div><div>Дæ фæдыл сау æхсæв йæ тæртты.</div><div>Цъæх пиллон фестади дæ ных,</div><div>Зæххыл дæу цардимæ цы бæтты,</div><div>Гъе уый мын карз фæдзæхстау зæгъ,</div><div>Æмæ дзæм-дзæмы доны ' ртæх</div><div>Бæстыл дæ мæгуыр фысым ссара.</div><div>Æрдз мын мæ царды аргъ куы бара</div><div>Дæ низы иу хосæй, уæддæр</div><div>Чызгай нæ бамбæхсдзæн йæ сæр.</div><div>О, уыцы дидинæг кæм рæзы,</div><div>Мæ боны бонвæрнонау фæзы,</div><div>Йæ сæууон узæлдæй фæстæмæ</div><div>Дæ буары чи бауадзид цард.</div><div>Мæ рагон стъалыты бæстæмæ</div><div>Гъе уæд мæ рох бæллицты арт,</div><div>Пæрпæргæнгæ, æртæхид ногæй,</div><div>Æрхауид дард фæндæгтыл мæй...</div><div>Фæлæ чызгай кæй сиса рогæй,</div><div>Нæ зæххыл ахæм хæзна нæй.</div><div>Уый донгæрон нæ зары Фея,</div><div>Нæ ахсы дард азæлд йæ хъус,&mdash;</div><div>Къæвдаджын боныцъæхау Пэя</div><div>Æркъул и рынчыны уæлхъус.</div><div>Уый Романес хъæрзы: «Æппарынц</div><div>Цъæх арты ме знæгтæ мæн дæр!»</div><div>&mdash; О, нæ! Фæллад дымгæтæ зарынц,&mdash;</div><div>Хъæсдарæг азæлы кæмдæр.</div><div>«Уæд уый та циу? Мæлæты азар!..</div><div>Æрхаста туджы къæвда уад!»</div><div>&mdash; О, нæ! Дæ цæсгомыл уый а 'зæр</div><div>Кæйдæр чызджы цæссыг æрхауд.</div><div>Æмæ Романес уыны: йæ хъæрмæ</div><div>Æрыгон Пэя фестад саг.</div><div>Æмæ ныссабыр. Зылд йæ сæрмæ</div><div>Сыгъзæрин уддзæфау хуыссæг.</div><div>***</div><div>Æнахуыр хабæрттæ цыдысты</div><div>Цигайнаг адæмы æхсæн:</div><div>«Мæй æмæ стъалыты хуызæн</div><div>Уæлæрвты, рухсгæнгæ, зылдысты</div><div>Æфсæн æмæ дымгæйæ конд.</div><div>Хъуыдыйы тагъдыл арæзт наутæ.</div><div>Æмæ; дам, дун-дунейæн зонд</div><div>Цæттæ кæны æвирхъау цаутæ.</div><div>Кæмдæр æнæзонгæ бæлццон</div><div>Æрвыста фидæнмæ йæ ныстуан,</div><div>Æрвыста тугæйдзаг æнгуырстуан,</div><div>Фæлæ дыууæ бæхæн сæ бон</div><div>Нæ уыди раласын уæрдон...»</div><div>&mdash; Хъаймæт æрцыд,&mdash; зæгъынц зæрæдтæ,</div><div>Бæстæтыл рацæудзæни хæст.</div><div>Лæгæн æрцæудзысты йæ фæдтæ</div><div>Фæстаг æртхутæгæй æмбæрзт.</div><div>Циганты амондæй цы фæци?</div><div>Сæ зонд &mdash; къуымых æмæ къуырма.</div><div>Нæ уарзынц паддзæхтæ кæрæдзи,</div><div>Цы сын нæ фаг кæны цымæ?</div><div>Æрдз æмæ арв кæсынц сæ коммæ,</div><div>Æмæ сын марадз исты скæ!</div><div>Дзыллæты иу фæндæй сæтгæ,</div><div>Æппæт зæххыл кæрæй-кæронмæ</div><div>Цы арæн айтынг уыдзæн тагъд,</div><div>Гъе ууыл тары систой загъд</div><div>Æгъатыр ивгъуыд æмæ фидæн.</div><div>Фæлæ Хуыцауы бын цы фидæм,</div><div>Цы хæс и сау цигантыл уæд,</div><div>Кæдæм хæссы мах йе 'ккой атом?</div><div>Гъе афтæ амондагур адæм,</div><div>Уæгъдибар фæндæгты цæуæт</div><div>Мæйрухс æхсæв тæрхæттæ хастой.</div><div>Фæлæ фæсабыр и æмбырд:</div><div>Кæцæйдæр ризгæ зæлтæ хастой</div><div>Æртæхдзаст дидинджыты дзырд</div><div>Æмæ æхсæвы сусæг зарын,</div><div>Цыма кæйдæр уд фестад арв,</div><div>Цæмæй сыгъдæг сыгъзæрин уарын</div><div>Æрцæуа зæххыл æмæ арф</div><div>Нымбæхса й 'азæлгæ уынæры</div><div>Фæллад фæндаггæтты хъынцъым.</div><div>Цæмæй сæуæхсиды цæхæры</div><div>Æбæрæг фидæн боны зын</div><div>Æндæргау макуы феной къамтæ.</div><div>&mdash; Кæцæй уа уыцы зæл? &mdash; цигантæ</div><div>Кæрæдзи дисгæнгæ фæрсынц.</div><div>Æмæ уæлвæндагмæ кæсынц.&mdash;</div><div>Кæд уæртæ, донхæрис кæм асаст,</div><div>Уым цадмæ доны чызг кæсы?</div><div>Кæд уæртæ арвгæроны асæст</div><div>Мæйы тигъ суадоны æхсы</div><div>Æмæ йын боныцъæхыл зары?</div><div>Цыма цы уыдзæн уый уæддæр?</div><div>Йæ зæрдыл ахæм таурæгъ дары</div><div>Нæ табор: рагзаман, кæддæр,</div><div>Йæ хъыджы саурæсугъд цигайнаг,</div><div>Хъæддаг маргъ фестади, мæгуыр,</div><div>Фæлæ ма баззади мысайнаг</div><div>Йæ цардæй а зæххыл &mdash; фæндыр.</div><div>Кæд уый цæгъды æхсæвы тарæй?</div><div>Йæ удæн &mdash; цард, йæ номæн &mdash; кад!</div><div>Æппæт фæлтæрты æмсæр &mdash; карæй,</div><div>Цæудзæн фыдæй-фыртмæ йæ рад...</div><div>Уæдмæ фæзынд циганты цуры</div><div>Бæгъæввад Азæ æмæ дзуры:</div><div>&mdash; Æз федтон сау хохы рæбын,</div><div>Æз федтон ахæм диссаг фын,</div><div>Æдзух мысынæн лæг кæй дара:</div><div>Уым арвæй цадмæ 'рхауди мæй,</div><div>Уым &mdash; Романес цæгъды гитарæ:</div><div>Уым Пэя зары, æмæ нæй</div><div>Сæ цуры цъиуызмæлæг. Уддзæф</div><div>Ныссабыр хъамылты æхсæн.</div><div>Æхсæвы дидинджыты уддзæф</div><div>Æвзонг зæрдæтæн фестад сæн,</div><div>Сæ риуы рагбæллиц æмбæхсгæ,</div><div>Мæйрухсы сусæг фæлм тæлфы,</div><div>Сæнтты æвзист къæвда сæлфы</div><div>Циганты таборыл. О, лæгтæ!</div><div>Сымах &mdash; æмыр æмæ къуырма,</div><div>Сымах нæ фехъуыстат нырма,</div><div>Куыд зарынц. сонт зæрдæйы тæгтæ,</div><div>Куыд зарынц дон æмæ быдыр,</div><div>Чызджы уарзт а дуне куы сгары!..</div><div>Бæргæ мæнæн дæр уыд сæ кары</div><div>Фæрдгуыты хал æмæ фæндыр...</div><div>Уæууæй! Цы ныфсæй ма фæразон</div><div>Цæрын сымах æхсæн уæддæр?</div><div>Хуыссы кæйдæр зæххы мæ уарзон,</div><div>Мæ зарæг бамынæг кæмдæр.</div><div>Тæссаг стут сау боны нысæнттау,</div><div>Æгъатыр аууæттау &mdash; æнуд.</div><div>Сымах мын амардтат мæ сæнттæ,</div><div>Сымах мын басыгътат мæ уд.</div><div>Дыууæ зæрдæйы æхсæн хъама.</div><div>Ныссагътат усгуры цыртæн.</div><div>Лæджы сæрибар сæттын хъуамæ</div><div>Сымахæн бабæзза цытæн,</div><div>Кæд скодта адæймаг йæ бартæй</div><div>Бындур хæрам æмæ фыдæн.</div><div>Уæууæй, мæхиуыл нæу мæ катай,</div><div>Уæууæй, цы фæдæн, уый фæдæн.</div><div>Фæлæ æнæзонгæ фæндæгтæ</div><div>Кæй сайынц арвгæрæттæм дард,&mdash;</div><div>Тæригъæд бакæнут, о лæгтæ,</div><div>Зындон сын ма скæнут сæ цард.</div><div>Уадз, уарзæттæн цæгъда гитарæ,</div><div>Уадз, Пэя рухс уалдзæгыл зара,</div><div>Сæ боны Бонвæрон ыскаст,</div><div>Дзæгæрæг рафтыдта сæ уарзт... «</div><div>Ныссабыр Азæ. Æмæ лæгтæ</div><div>Сæ сæртæ 'ркъул кодтой бынмæ,</div><div>Сæ цæстыл ауайы: фæндæгтæ</div><div>Сæттынц кæйдæр цалхы дæндæгтæ.</div><div>Æмæ кæйдæр æрвон фынмæ</div><div>Кæсынц æнæууæнкæй зæрæдтæ,</div><div>Сæ фæллад зонды райгуырд мæт.</div><div>&mdash; Табу бæрзондыл бадæг зæдтæн,</div><div>Кæй бон у раивын сæ фæнд?</div><div>***</div><div>Цымæ æхсæвы тары зарæг</div><div>Кæй сайы цады былмæ, кæй?</div><div>Мæ сæнтты байвæд дуне сгарæг,</div><div>Мæ хæлар, дард фæндæгтыл нæй</div><div>Фæстæмæ ракæсынæн амонд,</div><div>Ысуинаг бонты фендæн фæтк.</div><div>Ам нæй поэт æмæ фæтæг,</div><div>Фæллад цæлхыты рыг &mdash; сæ абон,</div><div>Сæ райсом &mdash; дард хæтæнты мæт.</div><div>Фæлæ æрдзы бæгънæг цæуæт</div><div>Сæ балц нæ рахуыдтой æнæрай,</div><div>Æрттивгæ горæтты уынæрæй</div><div>Кæнынц къуырма æмæ фæсус,</div><div>Æнгом æхгæд рудзгуыты рухс</div><div>Сæ риуы катай кæнын сисы,</div><div>Мæлæг сæрибары фæдисау.</div><div>Кæй хъæуынц галуантæ? Цæмæн?</div><div>Кæй хъæуынц гимн æмæ тырыса?</div><div>Рæстæг йæхи уагæй цы фысса,</div><div>Уый зæххыл калдзæни тæмæн.</div><div>Æмæ лæджы фылдæр нæ хъæуы.</div><div>О Романес! Дæ рад у ныр.</div><div>Фæстаг рухс ахуыссыд мæ хъæуы,</div><div>Дæ цагъдмæ бафынæй быдыр:</div><div>«Хæрзбон у, мæ табор,</div><div>Мæ бæллиц, мæ зын.</div><div>Дæ цатыртæм ахсæв</div><div>Фæстаг хатт кæсын.</div><div>Кæдæмдæр мæ сайдта</div><div>Мæ хъарм фынты ад.</div><div>Цъæх арвы кæрæтты</div><div>Æнахуыр фæлм бадт.</div><div>Æз амонд æнхъæлцау</div><div>Гъе уырдæм цыдтæн,</div><div>Бæгънæг æмæ стонгæй</div><div>Кæмыты зылдтæн!</div><div>Фæндæгтыл ныккалди</div><div>Мæ сæнтты мæсыг.</div><div>Мæ зæрдæйы баззад</div><div>Кæйдæр цæстысыг.</div><div>Æз лидзын хъысмæтæй,</div><div>«Фæндараст» мын зæгъ!</div><div>Æнкъардæй мæ фæдыл</div><div>Ныууасдзæн мæ бæх.</div><div>Кæд искуы фæсурид</div><div>Мæ уды фæллад</div><div>Æндæр царды амонд</div><div>Æндæр фынты ад.</div><div>Хæрзбон у, мæ табор,</div><div>Мæ бæллиц, мæ зын,</div><div>Дæ цатыртæм ахсæв</div><div>Фæстаг хатт кæсын!..»</div><div>***</div><div>Хуыссы бæхдавæг Тупорсан,</div><div>Уыны дыууæ фурды йæ фыны:</div><div>Сæ астæу арæнау фæзыны</div><div>Хæстæг фыдбылызы нысан &mdash;</div><div>Æнахуыр сау фæздæг. Æваст</div><div>Кæцæйдæр райхъуысти цъæхахст:</div><div>&mdash; Хъаймæт æрцыд, мæлæт фæцæуы,</div><div>Кæрон ын нæй, æмæ нæ цæуы</div><div>Йæ фыдæх зæхх æмæ уæлæрвты!</div><div>Гъей, хъусут дзыллæтæ! Уæ сæфты</div><div>Цæры æппæт амæндты сæр &mdash;</div><div>Дзæнæты удæнцой къæсæр!..</div><div>Æмæ дыууæ фурды &mdash; о диссаг &mdash;</div><div>Æмбухгæ фестадысты уæд</div><div>Дыууæ бæхрæгъауы. Куыд риссаг,</div><div>Куыд карз ысвæййы уæдæ мæт.</div><div>Æхсæв фæллад уды фæстаг рухс</div><div>Куы стæхы, ахст маргъау, зынæй</div><div>Æмбæхст хæрам фæндты бынæй.</div><div>Фæлæ уый циу? Тæхы æрра Уырс</div><div>Йæ цæфхад &mdash; зынг, йæ барц &mdash; æфсæн,</div><div>Йæ фæдыл сæнкъуысынц рæгъæуттæ.</div><div>Нындзыг йæ тасы Тупорсан.</div><div>Фæлæ фынты бæстæйы 'гъдæуттæ,</div><div>Фæлæ мæнг аууæтты экран</div><div>Æвирхъау донивылды ран</div><div>Бæхы хуыррытт, æнтъыснæг азар</div><div>Дæлдзæх фæкодтой. Мæнæ базар,</div><div>Æвзонг чызджытæ нуазынц сæн.</div><div>Фæрсы кæмæндæр Пэя къамæй:</div><div>&mdash; Дæ сæнтты митын мæсыг амай,</div><div>Æмæ куы 'рцæуа Тупорсан,</div><div>Уæд æй æрхуым зарæгæй амар!</div><div>Кæндзæн æй ауындзæнау хурх</div><div>Æвзисты сайд тæмæн æдзух,</div><div>Йæ мард ын н 'айсдзæни, нæ, саумæр.</div><div>&mdash; Æлгъыст дæлимоны бындар!</div><div>Дæ туг дын,&mdash; Тупорсан дзыназы,&mdash;</div><div>Дæ былтæй а лæппу куыд нуазы,</div><div>Уый фендзæн саударæг мæйдар!</div><div>Æз зонын, чызджытæ цы уарзынц,</div><div>Фæласдзæн уый æхцайы зæй.</div><div>Æз зонын, чызджытæ куыд тасынц</div><div>Бынмæ мæ фæрдгуыты уæзæй!</div><div>Гъей, адæм, хъусут: æз &mdash; бæхдавæг,</div><div>Сæттын сылыстæгæн йæ монц,</div><div>Зæрдæты сусæг тæмæн сафæг &mdash;</div><div>Мæ мулкæй скæндзынæн æфсондз</div><div>Дæуæн, гуырвидауц Пэя! Багъæц,</div><div>Хæзнаты бамбæхсдзынæн æз</div><div>Фыдæх æмæ цагъары хæс.</div><div>Æмæ-иу уæд хъæбысæй ахæц</div><div>Æбæрæг фæндæгты тæрхон,</div><div>Хъысмæты арвимæ, зæххон!</div><div>Уый циу, кæйдæр къухтæ лæбурынц,</div><div>Кæйдæр сæры къуыдыртæ дзурынц:</div><div>«Кæрон бæхдавæгæн, кæрон!»</div><div>Нæ уд куы фервæзы фыдфынтæй,</div><div>Уæддæр ма баззайы йæ зынтæй</div><div>Тæккæ тæссагдæр зын &mdash; фæсмон,</div><div>Хæстæг фыдбылызы цъæхахстау</div><div>Ныккæрзы риуы. Тупорсан</div><div>Хæрдмæ фæхауд. Фæндыры састау</div><div>Фæстаг хатт аууæтты æхсæн</div><div>Цыдæр ныййазæлыд: «Лæгмарæг!»</div><div>Æмæ куы стахт уæззау хуыссæг &mdash;</div><div>Фæллад цæсты тъыфылты зарæг,</div><div>Уæд федта удаист хуыснæг:</div><div>Лæууы йæ зæронд фыд йæ цуры.</div><div>Æмæ, йæ зачъе даугæ, дзуры:</div><div>&mdash; Дæ дыргъдонæй фæтахти маргъ,</div><div>Æрхауд дæ саулохаджы саргъ.</div><div>Лæгæй куы нæ тæрсой нæ сылтæ,</div><div>Уæд нал вæййы сыгъдæг сæ уарзт,</div><div>Æмæ сæ буар æмæ сæ былтæ</div><div>Кæнынц фыдбылызы цъæхахст</div><div>Æлгъыст хæйрæджыты æвзагæй!</div><div>Дæ намыс дын тæрхон кæнæд,</div><div>Кæйдæр уырс сыскъуыдта дæндагæй</div><div>Дæ фыццаг дидинæджы ад.</div><div>О худинаг! Кæйдæр рæвдауы</div><div>Дæ усаг донгæрон. Нæ цыт</div><div>Цигантæн развæлгъау кæм цыд,</div><div>Уым абон сау дзæгæрæг 'фтауы</div><div>Нæ худинаг, нæ сæфтыхъæр!</div><div>Æруагъта Тупорсан йæ сæр,</div><div>Цыма йæхи ингæнмæ касти,</div><div>Цыма йæ зæрдæйы цы масти и,</div><div>Уый фестади зæххы æмуæз</div><div>Æмæ æнæбын коммæ ласы,</div><div>Цæмæ бæллы æмæ цы уарзы,</div><div>Йæхи цæмæй фæхоны «Æз»,</div><div>Цы уыди знон, цы уыдзæн райсом.</div><div>&mdash; Дада! Дзæгъæл кæны мæ зонд,</div><div>Мæ маст мæ туджджынæй куыд райсон?</div><div>Нæдæр ныллæг, нæдæр бæрзонд</div><div>Дзæгъæл цырт баззайдзæн фæндагыл,</div><div>Кæй фæнды уæд... Фæлæуу, фæлæуу...</div><div>Уæдæ бæлон кæйдæр уæрагыл</div><div>Æрбадт æмæ хъыгдары дæу?</div><div>&mdash; Лæппу! Æрыхъал у! Дæ удыл</div><div>Дæ фынты хъарм рæвдыд ныттыхст,</div><div>Æмæ æцæг царды æлгъыст</div><div>Нæ хатыс ды! Дæлимон худы,</div><div>О сар дæ сæр! Бæллæх æрцыд,</div><div>Ныххауд цъымарайы дæ цыт,</div><div>Фæлæ йæ сис лæгау фæстæмæ!</div><div>&mdash; Дада, йæ бафхæрды фæстæ ма</div><div>Кæй хъæуы уый?</div><div>&mdash; Мæ карды ком</div><div>Мæ фыртæн ногæй скæндзæн ном.</div><div>Кæддæр мæ маст æз тугæй систон,</div><div>Æмæ уæдæй нырмæ йæ фистон</div><div>Нæ зоны 'лхъывд æнгуылдзты ард.</div><div>Ныр ын æмбæхстæй нал и дарæн,</div><div>Фæстаг кæнæ фыццаг лæварæн</div><div>Дæуæн дæттын мæ фæринк кард.</div><div>Цæугæ!</div><div>&mdash; Кæдæм?</div><div>&mdash; Сæ фыццаг ауæдз</div><div>У цардæй с'адзалыл æфтыд,</div><div>Æмæ йыл давд уæрыккау ауадз</div><div>Хъахбай сылгоймаджы рæвдыд</div><div>Æмæ æвзонг хæзгулы зарæг,</div><div>Цæмæй сæ сæнттæ фестой рыг,</div><div>&mdash; Дада, кæй зæрдæ зæгъы хъарæг?</div><div>Кæй хъæуы судзаггаг цæссыг?</div><div>Дæ ехсы къæрцц мæ хъустыл уайы,</div><div>Цыдæр мысын, бæлвырд цыдæр...&mdash;</div><div>Мæн, чи зоны, мæ хъуыды сайы...</div><div>Ды уыдтæ уый æви æндæр?</div><div>Ды уыдтæ ау? Мæ рæсугъд райсом</div><div>Дæ къухы саудзæфтæй хъæрзыд.</div><div>Мæ бон цы уыди цардæй райсын?</div><div>Кæм хъуыд æгъатыр уæвын, зыд,</div><div>Æрмæстдæр ахæм хъуыддаг. Зонын,&mdash;</div><div>Дæ ахуыр бабæззыд мæнæн,&mdash;</div><div>Æз давын, марын æмæ тонын.</div><div>Æрра хъуырдухæн æмæ сæн</div><div>Дзыназынц, араугæ, мæ риуы.</div><div>Нæй фервæзæн, мæ хал &mdash; æппæрст.</div><div>Йæхæдæг чи кæуы йæхиуыл,</div><div>Уый ссардзæн удæнцой æрмæст</div><div>Йæ ингæны. Цы кæнын уарзтæй?</div><div>Цæмæн хъæуы мæн намыс, ном?</div><div>Кæйдæр æлгъыст æмæ цæхахстæй</div><div>Куы нал у фервæзын мæ бон.</div><div>Мæ бæллиц аскъуыдтай мæ гуырдзæй,</div><div>Дæ мулк мын басыгъта мæ уд.</div><div>Рæйын æмæ хæцын кæм хъуыд,</div><div>Гъе уым дæ фырт æмæ дæ куыдзæй</div><div>Нæ уыди хъауджыдæр дæуæн,</div><div>Куы ардаугæ, куы бастæй даргæ,</div><div>Мæ аргъ мын мулчы уæзæй баргæ,</div><div>Ды аууон фестын кодтай мæн!</div><div>Æгъгъæд, æлгъыст зæронд! Дæ кардæй</div><div>Гъа мæнæ ацы зæрдæ скъах!</div><div>О, зарынц сау æндæргтæ дардæй...</div><div>Бæхы хуыррытт. Уым туджы 'ртах</div><div>Æрттивдзæн дидинджыты хаутæй.</div><div>Ау, Пэя амæлдзæн? Цæмæн?</div><div>Мæрдтæм дæр фаутæ æмæ даутæй</div><div>Нæй фервæзæн! Æрвон тæмæн</div><div>Кæм калы уарзондзинад ахсæв,</div><div>Уым зилгæ ниудзæни фыдох.</div><div>Фæлæ цæуыл уыдзæни тох?</div><div>Нæй уды сусæг сæнттæн ахсæн!</div><div>&mdash; Лæппу, уæдæ дæ зæрдыл дар</div><div>Мыггаджы фæтк, фыдæлты номы</div><div>Цы фарн ис, уый сæттын нæ комы</div><div>Нæдæр цæстысыгæй, нæдæр</div><div>Фæлывд сылыстæджы рæвдыдæй,</div><div>Нæдæр æвзонг уды фынтæй,</div><div>Нæдæр сыгъзæрины æрттывдæй,</div><div>Нæдæр æууæнк, нæдæр зынтæй.</div><div>Йæ ныхмæ чи сыста, уый ниугæ</div><div>Йæхи хæрдзæн, мæгуыр йæ бон!</div><div>Æмæ йæ царды бонтæ иугай</div><div>Æнамонд ингæны кæрон</div><div>Æгадæй бастъæлдзысты тары.</div><div>Нæ худинаг, нæ сæфты хъæр</div><div>Æрлæууын кодтой ныр дæу дæр,</div><div>Йæ кадджын номæй лæг кæй дары,</div><div>Гъе уыцы карздæр хæсы цур.</div><div>Цы хъæуы дæу? Æгъатыр фидис,</div><div>Æви лæгау цæрыны мидис?</div><div>Цы хъæуы дæу? Мæ хъæбул, дзур!</div><div>Ныссабыр Тупорсан. Куыд дуды</div><div>Æгомыг рисæй зæрдæ, куыд!</div><div>Æрхауд йæ фыды фарст йæ удыл</div><div>Æлгъыст тæрхонау æмæ скъуыд</div><div>Цыдæр йæ риуы. Фæлæ дауы</div><div>Йæ фæринк кард йæ армыл фыд.</div><div>Цыма гуыргуыргæнгæ æрхауы</div><div>Æнæхъæн арвы къуырф æд фыд,</div><div>Гъе уыйау фестъæлфыд бæхдавæг:</div><div>Мæлæт! Зæронд лæг худт хъæрæй.</div><div>Зæрдæты сусæг тæмæн сафæг</div><div>Фæцæуы мастисæг, уæууæй!</div><div>Нæры йæ къæхты уынæр хъусты,</div><div>Фæцæуы марæг æмæ ныр</div><div>Нæ уыдзæн иуæн дæр хатыр!</div><div>Æрцæудзæн ахæм цау, æнусты</div><div>Кæй хæссой дисæн. Тупорсан</div><div>Йæ фæдыл згъоры... Мæй æнкъардæй</div><div>Кæсы зæххон хъуыддæгтæм дардæй,</div><div>Æнæ бæллиц, æнæ нысан</div><div>Æнусты уазал æрхуым бады</div><div>Йæ алыварс тæнæг фæлмæй.</div><div>Ыстæхдзæн адæймаг йæ рады</div><div>Дæумæ, поэты бæллиц &mdash; Мæй,</div><div>Æмæ &mdash; зæххон хъыгтæй æнæ хай,&mdash;</div><div>Æу.уæнк рынчын зæрдæты тау!</div><div>Ды райс фыццаг царды тæф махæй:</div><div>Хъуыдыйы егъаудæр гæнахæй</div><div>Дæумæ тæхдзæн æрттивгæ нау,</div><div>Цæмæй сæрибарæй дæ быны</div><div>Цæра æвзонг зæрдæты уарзт,</div><div>Цæмæй æнамонд лæг йæ фыны</div><div>Мæнг тасæй ма кæна цъæхахст...</div><div>Бæргæ! Кæмдæр тæссаг æндæргтæ</div><div>Фыдвæнд куы нæ кæниккой, куы!</div><div>Тæрсынц æбуалгъ фæдтæй фæндæгтæ.</div><div>Ныр Тупорсаны хъæр цæуы:</div><div>&mdash; Мæ фыд, ды раст дæ, раст. Мæ риуы</div><div>Мæ бафхæрд уарзондзинад ниуы.</div><div>Цæттæ дæн æз, æри дæ кард,</div><div>Æмæ сын аскъуынон сæ зард.</div><div>***</div><div>Гитарæ банцади. Йæ тæнты</div><div>Æнæбын рис æмæ хъынцым</div><div>Æнæдзуапп азæлдау зæрдæты</div><div>Сæхицæн агуырдтой фысым.</div><div>Ау, зæххыл нæй æппæт лæппуты,</div><div>Æппæт чызджыты фаг рæвдыд?</div><div>Æви Хуыцауы бон нæ уыд</div><div>Æнæ фыдæхæй раттын уды?</div><div>Кæй бон у ахæм фарст хæссын</div><div>Уæззау æмæ æнтъыснæг уаргъау?</div><div>Æнæфæугæ фæндаджы даргъау</div><div>Кæны кæуын, кæны тыхсын,</div><div>Кæны фæллайын сонт зæрдæты,</div><div>Йæ сæнттыл нал феууæнды зонд,</div><div>Бынмæ æркъул кæны зæрæдты,</div><div>Кæны æрыгæтты зæронд.</div><div>Ау, зæххыл амонд нæй? Ау, зарæг</div><div>Æрмæст гъе уый тыххæй фæзынд,</div><div>Цæмæй æрхуым зæрдæйы зын</div><div>Йæ азæлды æмбæхстæй дара?</div><div>Кæуы кæйдæр ингæныл уыг,</div><div>Кæцæйдæр доны уынæр хъуысы,</div><div>Бæрз бæлас уддзæфмæ æнкъуысы.</div><div>Уæйгуыты аууæттау уырдыг</div><div>Лæууынц мæ Иры хæхтæ тары,</div><div>Æмæ сын дымгæ сабыр зары,</div><div>Кæй нæй зæххон цардæн кæрон.</div><div>Æвзист мæйрухс, æрттивгæ бон</div><div>Мæрдон фын чи фестын кæндзæни?</div><div>Нæ, зæххыл ахæм мæлæт нæй!</div><div>Йæ зарæг булæмæргъ кæндзæни,</div><div>Æрттивдзæн арвы цъæхæй мæй.</div><div>О Пэя, мауал кæ гуызавæ,</div><div>Сæрыстырæй хъысмæты раз</div><div>Кæйдæр рæсугъд цæстытæ уарз!</div><div>Æндæр тæрхон, æндæр уынаффæ</div><div>Куы агурай, уæд диссаг фын</div><div>Дæ цардæй атæхдзæни маргъау,</div><div>Æмæ тæккæ рæсугъддæр аргъау</div><div>Уæззау мысинагау йæ зын</div><div>Цæргæ-цæрæнбонтæм ныууадздзæн</div><div>Дæ риуы сау æрхæнæй. Уарз,</div><div>Дæ сæнтты сусæг денджыз нуаз!</div><div>Тæхæг бæлоны удау ратдзæн</div><div>Дæуæн сæрибар арвы цъæх</div><div>Йæхи хуызæн æрвхуыз æнкъарæн.</div><div>Лæджы фыццаг амонды карæн,</div><div>Лæджы фыццаг хъыджы æрфæн</div><div>Æнусон Уарзондзинад зардзæн</div><div>Дæ рох ингæны уæлхъус. Дардзæн</div><div>Дæ бæллиц йе 'рттывды Æрфæн.</div><div>&mdash; Цæуыл у, Романес, дæ катай,&mdash;</div><div>Фæрсы æнкъардæй Пэя. &mdash; Ау,</div><div>Фæсмон кæныс, мæнæн кæй радтай</div><div>Мæйрухс æхсæвы цин? Фæлтау</div><div>Дæу мемæ не 'рхуыдтаин абон...</div><div>Ды махмæ не ссардзынæ амонд,</div><div>Æндæр былгæронмæ кæсыс,</div><div>Æндæр фæндæгты цин мысыс,</div><div>Кæд асаст рагбæллицты базыр?</div><div>Цæмæй дын бамбарон дæ низ?</div><div>О, уыцы æхсæвы дзыназын,</div><div>Дымгæйы араугæ фæдис</div><div>Æдзухдæр азæлынц мæ хъусты,</div><div>Æрхаудтæ ды, æмæ кæрон</div><div>Æрцыд æппæтæн дæр. Дæ рустыл</div><div>Мæлæты хъизæмар уыдтон.</div><div>Фæлæ Хуыцау &mdash; табу йæхицæн &mdash;</div><div>Йæ сыгъзæрин фæдзæхстæй дард</div><div>Фæсырдта д 'адзалы. Фæхицæн</div><div>Ингæны уазалæй дæ цард.</div><div>Ныр рацыд мæй. Фæлæ æнкъардæй</div><div>Æдзух кæдæм кæсыс? Кæд дардæй</div><div>Кæйдæр кæлæнгæнæг хъæлæс.</div><div>Дæуæн æндæр царды фæрæз,</div><div>Æндæр фæнд амоны? Уæд атæх</div><div>Нæ мæгуыр цатыры бынæй.</div><div>Æрмæст фæллад бæлццæттæн ма зæгъ,</div><div>Ды нæм цы баййæфтай зынæй,</div><div>Уый сусæг судзаггаг æртæхтæй</div><div>Мæнæн мæ цæстытæй кæй уад...</div><div>Кæйдæр дыргъдонмæ ды æртахтæ,</div><div>Æрцыд мæ дидинджытыл уад...</div><div>Зæгъут-ма, о, хæрис бæлæстæ,</div><div>Кæй мысут уыцы ' хсæвы фæстæ,</div><div>Уæ ризгæ сыфтæрты æхсæн</div><div>Æнахъом сабийы хуызæн</div><div>Кæй зарæг бафынæй æнусмæ?</div><div>Ам Романес лæууыди уæд</div><div>Æмæ дзырдта: &mdash; Мæ дуне, хъус-ма,</div><div>Æнамонд фæндæгты цæуæт</div><div>Цæуынц сæфтмæ Хуыцауы барæй,</div><div>Æрбадти арвгæроны рыг.</div><div>Кæсы нæм фидæны бон тарæй</div><div>Æмæ нæ фæдыл уасы уыг.</div><div>Кæдæм цæуæм? Дзæгъæл дымгæты</div><div>Къуыззиттæй ахуыссы нæ арт.</div><div>Нæ дуне бацæуид лæгæты,</div><div>Гъе афтæ скъуындæг и нæ цард.</div><div>Цигайнаг ихсыд зонд нæ хаты,</div><div>Кæмдæр кæй баззади дзæгъæл.</div><div>Йæ уæлæ рагон пъæззы бады</div><div>Нæ ары сомбонмæ дæгъæл.</div><div>Æмæ æндæр адæмты астæу</div><div>Нæхи къæбæргурæй хæссæм,</div><div>Æнуд незаманы цъæхахстау</div><div>Нæ хъыг сæргуыбырæй хæссæм.</div><div>Нæй махæн ивгъуыд æмæ фидæн,</div><div>Нæй махæн дарддæр цæуæн, нæй!</div><div>Нæ мыггаг райгуырди, цæмæй</div><div>Æдзух уæззау хъалонау фидæм</div><div>Мæлын æмæ цæрыны хæс.</div><div>Фæлæ дзы фервæздзынæн æз.</div><div>Æппæт зæххон дæрддзæгтæй даргъдæр,</div><div>Æппæт зæххон бæллицтæй тагъддæр,</div><div>Рæсугъддæр фæндæгты фæндаг</div><div>Мæн диссаг дунемæ æрхондзæн,</div><div>Уым зæрдæ масты ад нæ зондзæн,</div><div>Уым зæрдæ аивдзæн йæ уаг.</div><div>Уым зонд уæлæрвтæм атахт сгарæг,</div><div>Уым фестынц аргъæуттæ æцæг.</div><div>Уым зары рухс бонтыл хъæсдарæг,</div><div>Фыссы сыгъзæрин кадæг лæг</div><div>Дзæбуг æмæ æхсырфæй цардæн.</div><div>Мæ дуне, цом! Мæ дуне, цом!</div><div>Фæлæ дæ курын: карздæр ардæн</div><div>Дæ чызгон 'фсæрм æмæ дæ ном</div><div>Ды ахсæв ратт, цæмæй дæ риуæй</div><div>Гуырысхо фесæфа бынтон.</div><div>Æмæ æбуалгъ тымыгъ куы ниуа,</div><div>Уæддæр дæ цæстыл уайдзæн бон,</div><div>Æрттивгæ бон, йæ дæрддзæф рухсæй</div><div>Дæу ногæй чи сыстын кæна!</div><div>О, Пэя, Пэя, ма лæуу хъусæй!</div><div>Фæлæ мын ды куы зæгъай «нæ»,</div><div>Гъе уæд иу зон: фæсмонæн ратдзæн</div><div>Мæ цард æлгъыст фæндæгты рыг.</div><div>Æмæ тæссаг æхсæвты уасдзæн</div><div>Дæумæ мæ рох ингæнæй уыг.</div><div>&mdash; О Романес! Мæ рæсугъд фын!</div><div>Фæндагсæрæн ды демæ ахæсс</div><div>Куырдуаты бадæг чызджы сагъæс,</div><div>Æнæдзуапп зæрдæйы тæлфын.</div><div>Мæнæн мæ уарзт дæ фæндæй ма бар,</div><div>Дæ фæдыл ацæуин, бæргæ,</div><div>Фæлæ куыд ныууадзон мæ табор,</div><div>Мæ фыды иунæгæй цæргæ?</div><div>Мæ лæгъстæтæ, мæ кæуын дардæй</div><div>Зæрондæн не 'рцахсдзæн йæ хъус,</div><div>Рæхджы йæ ингæны уæлхъус</div><div>Цигантæ зардзысты æнкъардæй.</div><div>Æмæ тæхгæ, сæрибар уари,</div><div>Ды уарзыс арв, ды уарзыс уад.</div><div>Мæнæн кæйдæр мысайнаг &mdash; дари</div><div>Мæ цардыл аууонау æрхауд,</div><div>Мæн хурх кæны, æргæвды, мары!</div><div>Романес:</div><div>Ныууадз æй ам æхсæвы тары,</div><div>Æмæ дæ зæрдæйы хъæдгом</div><div>Рæууддзæф байгас кæндзæн, цом!</div><div>Пэя:</div><div>Нæ сæфты хъæр нæ сæрмæ зилы,</div><div>Æнæрай аууонау æдзух!</div><div>Романес:</div><div>Æрттивгæ боныцъæх нæм тилы</div><div>Æнахуыр дунейæ йæ къух.</div><div>Табу йын уæд. Хуыцауы барæй</div><div>Мах лидзæм удхайраг фынтæй.</div><div>Нæ буары сау, нæ уды тарæй,</div><div>Æвзыд цигайнæгты уындæй</div><div>Дæ цоты фервæзын кæндзæни</div><div>Дæуæн дæ иунæг дзырд!</div><div>Пэя:</div><div>Æгъгъæд!</div><div>Мæ фæдыл мастисæг цæудзæни</div><div>Мæ мæгуыр дадайы æфхæрд...</div><div>Романес:</div><div>Мæ арвыл ахуыссыди стъалы,</div><div>Мæлы фæстаг зарæг кæмдæр.</div><div>Мæ бæллиц фестади æвзалы,</div><div>Хъæуы æрæнцайын мæн дæр...</div><div>Хæрзбон, мæ дуне! Искуы уайдзæн</div><div>Дæ цæстыл иунæджы мæлæт.</div><div>Æмæ дæ арвгæронмæ сайдзæн</div><div>Дæ фынты ацы 'хсæвы мæт.</div><div>Хæрзбон!</div><div>Пэя:</div><div>Фæлæуу!</div><div>Романес:</div><div>Цы у гуызавæ?</div><div>Хуыздæр тæрхон æмæ уынаффæ</div><div>Нæй арвы бын!</div><div>Пэя:</div><div>Цæттæ дæн æз!</div><div>Мæн уыцы дунемæ фæхæсс.</div><div>Дæ сæнтты рог базыртыл баппар</div><div>Мæн дæр тæссаг денджызы, цæй.</div><div>Дыккаг кæркуасæнты нæ табор</div><div>Куы кæна уддзæфмæ фынæй,</div><div>Уæд мæм æвзонг хæристы аууон</div><div>Æнхъæлмæ кæс. Хуыцау, ныббар!</div><div>Дæ къухæй аскъæфгон мæ бар,</div><div>Æмæ дæ масты хай куы бауон!</div><div>***</div><div>Зæгъы йæ фыдæн Тупорсан:</div><div>&mdash; Ис а зæххыл æнахуыр сæн,</div><div>Уый туг æмæ зæрдæйы хъары,</div><div>Уый диссаг арвы цъæхыл зары.</div><div>Æмæ, дам, мин азы дæргъæн</div><div>Зæххон фæндагыл ис тæхæн</div><div>Бæллиццаг дунемæ нæ цардæй</div><div>Дыккаг кæркуасæнты. Дæ кардæй</div><div>Нæ уыди акъуырын мæ бон</div><div>Сæ базыртæ æрыгон удтæн.</div><div>Æз сæм хъуыстон æмæ сыл худтæн,</div><div>Æзсæм хъуыстон æмæ куыдтон.</div><div>Мæн ницы хъæуы. Уадз, æндæрты</div><div>Рæвдауæд стъалыты тæмæн.</div><div>Мæ уалдзæг атахти мæ сæрты,</div><div>Кæйдæр уарзт нал бандавдзæн мæн.</div><div>Кæй хъæуы туг? Æлгъыст æндæргтæ</div><div>Æхсæвы сау фæлмы кæуынц.</div><div>Цыма зæххыл æппæт фæндæгтæ</div><div>Æрмæстдæр уæлмæрдтæм цæуынц...</div><div>&mdash; Æлгъыст тæппуд! Дæ фыды рихи</div><div>Ды ногæй сахуырстай цъыфæй!</div><div>Æмæ дæ зæрдæйы цы мигъ и,</div><div>Уым иунæг мур лæгдзинад нæй.</div><div>Фæхудтæ ды æхсæвы зæдыл,</div><div>У ныфс мæйдаримæ цæдис.</div><div>Æмæ куы рацæуа сæ фæдыл,</div><div>Дыккаг кæркуасæнты фæдис,</div><div>Гъе уæд ыскæ дæхи æн' азым!</div><div>Æндæр дæ цæссыгтæ цы сты?</div><div>Йæ бон кæмæн нæ вæййы уарзын,</div><div>Уый буц æнкъарæнты бæсты</div><div>Йæ риуы хъуамæ калмау дара</div><div>Æвидийгæ, æхсидгæ маст,</div><div>Цæмæй йæ развæд фæлмы ара,</div><div>Цæмæй уа цардыл фидар баст.</div><div>Æмæ тырысайау æмбæхстæй</div><div>Мах хъуамæ дунемæ хæссæм,</div><div>Тыхджындæр чи вæййы йæ дзæхстæй,</div><div>Циу карздæр дзыллæты æхсæн,&mdash;</div><div>Фæнды уый уæд хæрам хъуырдухæн,</div><div>Фæнды &mdash; рæстдзинады лæвар,</div><div>Уæлдай сæ нæй! Æрмæст нæ къухæн</div><div>Рæдау æфсинау раттæд бар</div><div>Фылдæр хай ратонынæн цардæй.</div><div>Цæмæй зæрдæты уадзæм тас</div><div>Нæ цыт, нæ ис æмæ нæ кардæй.</div><div>Табу йын уæд! Хуыцауы раз</div><div>Дæ намыс бахъахъхъæн æфхæрдæй,</div><div>Дæхи æнæазым ыскæ.</div><div>Æмæ фæндаггæрон лæзæрдæй,</div><div>Йæ сæфты дымгæйæ тæрсгæ,</div><div>Фыдгулæн баззайдзæн йæ цатыр.</div><div>Фæлæ нымад уыдзынæ ды.</div><div>Дæу адæм хондзысты хъæбатыр,</div><div>Цытимæ баддзынæ куывды.</div><div>Дæ рад æрцыди. Тугæй самæнт</div><div>Дæ буц мысайнаг. Æз цæуон,</div><div>Фыдхабар адæмæн зæгъон.</div><div>Æмæ хъахбай цотæн сæ амонд</div><div>Дыккаг кæркуасæнты фæдис</div><div>Æрцахсдзæн худинаг фæндагыл.</div><div>Мæ зæрдæ дардзынæн дæ уагыл,</div><div>У ныфс мæйдаримæ цæдис.</div><div>***</div><div>Ныр уарзтыл нал æууæндынц иутæ,</div><div>Парижаг мондæгты дæлбар</div><div>Лæппутæ саурæсугъдты риутæ,</div><div>Лæппутæ саурæсугъдты буар</div><div>Рæвдауынц армæй, фæлæ удæй</div><div>Вæййынц мæнг уæлахизау схъæл.</div><div>Сылтæн сæ рæдыдыл куы худай,</div><div>Куы уай дæ сусæг цуанæй хъал,</div><div>Уæд фесты зæрдæйы æртхутæг</div><div>Æцæг æнкъарæнты хъæлæс.</div><div>Æфсарм &mdash; рæсугъддзинадыл удæг,&mdash;</div><div>Æфсарм &mdash; сæуæхсиды æнгæс,</div><div>Уæздандæр фидыцы цæхæрæй</div><div>Кæны æвзонг уадултæ сырх.</div><div>Чызджытæ! Уадз æмæ йæ хъæрæй</div><div>Сæтта уæ мондæгтæн сæ тых.</div><div>Фæлæ цигайнаг чызджы уарзтау</div><div>Æнамонд макуы уæд уæ рад.</div><div>О! Суинаг хъизæмæртты уад</div><div>Æрфынæй донхæристы астæу.</div><div>Æхсæвы арвæн зары дон.</div><div>Кæм и мæлæт, кæм и кæрон?</div><div>Кæм и æнцойдзинад уæлæуыл?</div><div>Сæркъулæй Романес кæм лæууы,</div><div>Гъе уырдæм Бонвæрнон кæсы,</div><div>Æмбæхсы уазал хъыг йæ тарфы,</div><div>Æнæбын дунетæн сæ арфы</div><div>Зæххон егъау цыдæр мысы.</div><div>Æз та уынын: æнусты тары</div><div>Куыд зилы мах фыдæл зæххыл</div><div>Цигантау й 'аласа бæхыл,</div><div>Æрмæст къæбæргур нæ! Уый дары</div><div>Йæ къухы арт æмæ мæлæт.</div><div>Йæ сæрты маргъ тæхын нæ уæнды,</div><div>Хæссы кæдæмдæр арв йæ уæнтыл.</div><div>Æмæ сырхзынг цæфхæдты фæд</div><div>Йæ фæстæ судзгæ цырен уадзы,</div><div>Æгомыг быдырты нæ уадзы,</div><div>Цы басæтты, гъе уымæн цырт</div><div>Æмæ, цы фæуыдзæн йæ фырт,</div><div>Нæ тыхсы ууыл. Нæй рæстæг.</div><div>Уыны йæ удхæссæг хæдзарæй,</div><div>Кæд амонд разыны хæстæг,</div><div>Уæд ыл фæиуварс кæны барæй,</div><div>Цæмæй йын цин æмæ рæвдыд.</div><div>Уæнгмард æнцойдзинады зарæг</div><div>Къæсæрау ма фестой хъыгдарæг &mdash;</div><div>Мæ фыдæл арвгæронмæ цыд.</div><div>Фæлæ æрцæуинаг æнустæй</div><div>Уæззау уынæргъын хаста уад,</div><div>Уым туг йæ сау рæсугъдты рустæй,</div><div>Йæ сау лæппуты риутæй уад.</div><div>Хæстон зæрдæ æмбæрзт уыд уартæй</div><div>Æмæ нæ фехъуыста сæ хъæр.</div><div>Уый арæзта æрмæстдæр кардæй</div><div>Фыдыбæстæ æмæ къæсæр.</div><div>&mdash; Дæу амардзæн! &mdash; æвзиды фидæн &mdash;</div><div>Дæхи рæдыд.</div><div>Тыхагур балц сæтты мæ фыдæлæн йæ арц,</div><div>ÆмæМысыры пирамидæ</div><div>Лæууы йæ фæндагыл. Хæстон</div><div>Кæугæ ныддæлгоммæ йæ бæхыл:</div><div>Фыццаг хатт бамбæрста, нæ зæххыл</div><div>Æрмæстдæр аразæджы ном</div><div>Кæй у æнæмæлгæ, æнусон...</div><div>О, зонын, бавзæрстон æй æз,</div><div>Фæллад цæлхыты хъæр куы хъусон,</div><div>Уæд рагон зарджыты æнгæс</div><div>Æрхуымæй рисдзæни мæ зæрдæ...</div><div>Фæлæ æнцад! Уый Пэя нæу,</div><div>Кæйдæр æндæргтæ змæлынц уæртæ...</div><div>Æхсæв ныккæрзыдта: «Æрлæуу!</div><div>Дзæгъæлзад куыдз! Ды ахст дæ ныр.</div><div>Чызджыты нал сайдзæн дæ аргъау!»</div><div>Уыны Романес: зындоны цалхау</div><div>Æгуыппæг зылд кæны быдыр.</div><div>Адæм:</div><div>&mdash; Цæугæ! Дзæгъæл дымгæйау, ниугæ,</div><div>Æнæ уæзæг, æнæ мыггаг,</div><div>Æнæ æвзаг, æнæ фæндаг,</div><div>Бæстæтыл зил, æнамонд! Иугæр</div><div>Дæ мæгуыр адæмы уындæй,</div><div>Дæ мæгуыр адæмы зынтæй</div><div>Фæлыгътæ, уæд дæуæн фæндагсар</div><div>Уыдзæн дæ иунæг сæры азар,</div><div>Æмæ дæ фæдыл æфтыд фод!</div><div>Æлгъыст! Нæ чызг дæуæн куы раттæм,</div><div>Гъе уæд Хуыцау цигайнаг мадæн</div><div>Мыггагмæ мауал раттæд цот!</div><div>Пэя:</div><div>&mdash; Тæригъæд бакæнут, о адæм!</div><div>Æз ме сæфт амондыл кæуын...</div><div>Уæ зонд, уæ рад æмæ уæ кадæн</div><div>Сæ цуры зонгуытыл лæууын...</div><div>Йæ аххос циу, Дада? Зæрдæтæн</div><div>Фæндонæй баиу кæнæн нæй?</div><div>Биантæ:</div><div>&mdash; Мæ чызг, цы ма домыс мæнæй,</div><div>Фæллад дæн æз, мæ хур, æфхæрд дæн.</div><div>О, уыцы рухс бæстæ æз дæр</div><div>Уыдтон сæууон хурау мæ фыны.</div><div>Бæллыдтæн æз мæ цин, мæ зыны,</div><div>Цæмæй нæ хауæггаг къæсæр</div><div>Цъæх арвы бын æнцой ыссара...</div><div>Фæлæ, мæ чызг, дæ зæрдыл дар:</div><div>Лæг хъуамæ адæмы ном дара</div><div>Йæ зын, йæ амондæй уæлдæр.</div><div>Æмæ зæххыл æрмæст йæхицæн</div><div>Куырм зулкъау чи агуры цард,</div><div>Гъе уый кæдæмфæнды куыд лидза,&mdash;</div><div>Зæхх ын нæ райсдзæни йæ мард.</div><div>***</div><div>Хæрзбон, циганты табор! Д 'азар</div><div>Фæндæгтыл бафынæй и тарф,</div><div>Æмæ тæхгæ æнусы базыр &mdash;</div><div>Мæ рухс фыдыбæстæйы арв</div><div>Дæ сæрмæ айтынг и бæллицау.</div><div>Ныр нал у къамты дзырд дæ хицау,</div><div>Æбæрæг фæндæгты æргъом &mdash;</div><div>Æнусты уæз æмæ тæрхон</div><div>Дæ уæхскыл нал хæссыс гуыбырæй,</div><div>Куыд хаста хор кæддæр ирон</div><div>Йæ мæгуыр сабитæн быдырæй.</div><div>Хæрзбон! Цигайнаг дуг, хæрзбон,</div><div>Фæздæгдзыд бызгъуыртæ лæзæрынц,</div><div>Цæуы дæ саст цæлхыты хъæр.</div><div>Цæугæ ныр, аууæттæ кæм цæрынц,</div><div>Гъе уыцы дунемæ ды дæр,</div><div>Цæугæ, æнамонд дуг! Дæ зæдыл</div><div>Ныккалд дæ сæгæй конд мæсыг.</div><div>Æрмæст ма баззади дæ фæдыл</div><div>Æртæхау Пэяйы цæссыг,</div><div>Йæ фынты Романесмæ сиды</div><div>Æмæ кæцæйдæр дзуапп тæхы:</div><div>&mdash; О Пэя, д 'аууон мæм æвзиды,</div><div>О Пэя, д 'аууон мын зæгъы,</div><div>Цæмæй дзæгъæл дымгæйау ниугæ</div><div>Æнæ уæзæг, æнæ мыггаг,</div><div>Æнæ фæндаг, æнæ æвзаг</div><div>Бæстæтыл зилон æмæ иугай</div><div>Мæ сау бонтæ нымайон æз,</div><div>Фæлæ уæууæй! Фæуæн сын нал и!</div><div>Зæххыл мын нал баззади хæс.</div><div>Нæдæр зынг дæн, нæдæр æвзалы,</div><div>Нæдæр цæргæ, нæдæр мæлгæ,</div><div>Нæдæр кæугæ, нæдæр бæлгæ,</div><div>Нæдæр хъæлдзæг, нæдæр æрхæндæг</div><div>Мæхицæй лидзын æз мæхæдæг,</div><div>Фæлæ кæдæм, кæдæм, кæдæм?!</div><div>Мæгуыр мæ бон! Цы раны дæн.</div><div>О, ниугæ авддæлдзæх ныххауон,</div><div>Æз фестадтæн уæлæуыл аууон!</div><div>Æрцыд йæ карз æлгъыст æрдзæн,</div><div>Мæн ничи фервæзын кæндзæн,</div><div>Нæдæр æвзыгъд хæстоны уарт,</div><div>Нæдæр æндæр адæмы арт,</div><div>Нæдæр дæ уарзт, нæдæр дæ катай.</div><div>Дæуæн мæ ном фыдæх хæсдзæн.</div><div>Æмæ дзыназ! Мæ сусæг пъатæй</div><div>Дæ зæрдæ стæппæлттæ уыдзæн.</div><div>Дæуæн дæр ницыуал ис царды:</div><div>Мæ хъæстæ зæрдæтæй кæм ис,</div><div>Уый фесты сау æртхутæг арты,</div><div>Фæлæ нæ басудзы йæ рис.</div><div>Уæууæй, дзæгъæл дымгæйау, ниугæ,</div><div>Æнæ уæзæг, æнæ мыггаг</div><div>Æнæ æвзаг, æнæ фæндаг</div><div>Мæ сау бонтæ нымайын иугай.</div><div>Лыгътæн мæ адæмы уындæй,</div><div>Лыгътæн мæ адæмы зынтæй</div><div>Æмæ мæнæн æдзух фæндагсар</div><div>Уыдзæн мæ иунæг сæры азар.</div><div><br></div>', 'created4' => '2014-07-31 11:41:58', 'updated5' => '2014-07-31 11:42:29', 'metaTitle6' => null, 'metaDescription7' => null, 'metaKeywords8' => null, 'id_poet9' => '41'), array('id1' => array('name' => 'id', 'type' => 'integer'), 'title2' => array('name' => 'title', 'type' => 'string'), 'text3' => array('name' => 'text', 'type' => 'text'), 'created4' => array('name' => 'created', 'type' => 'datetime'), 'updated5' => array('name' => 'updated', 'type' => 'datetime'), 'metaTitle6' => array('name' => 'metaTitle', 'type' => 'text'), 'metaDescription7' => array('name' => 'metaDescription', 'type' => 'text'), 'metaKeywords8' => array('name' => 'metaKeywords', 'type' => 'text'), 'id_poet9' => array('name' => 'id_poet', 'type' => 'integer')), array()) in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/orm/lib/Doctrine/ORM/Internal/Hydration/SimpleObjectHydrator.php line 48
  8. at SimpleObjectHydrator->hydrateAllData() in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/orm/lib/Doctrine/ORM/Internal/Hydration/AbstractHydrator.php line 140
  9. at AbstractHydrator->hydrateAll(object(PDOStatement), object(ResultSetMapping), array()) in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/orm/lib/Doctrine/ORM/Persisters/BasicEntityPersister.php line 756
  10. at BasicEntityPersister->load(array('id' => '1786'), null, null, array(), '0', '1', null) in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/vendor/doctrine/orm/lib/Doctrine/ORM/EntityRepository.php line 196
  11. at EntityRepository->findOneBy(array('id' => '1786')) in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/src/Site/MainBundle/Controller/VerseController.php line 26
  12. at VerseController->oneVerseAction('1786')
  13. at call_user_func_array(array(object(VerseController), 'oneVerseAction'), array('1786')) in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/app/bootstrap.php.cache line 2929
  14. at HttpKernel->handleRaw(object(Request), '1') in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/app/bootstrap.php.cache line 2901
  15. at HttpKernel->handle(object(Request), '1', true) in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/app/bootstrap.php.cache line 3040
  16. at ContainerAwareHttpKernel->handle(object(Request), '1', true) in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/app/bootstrap.php.cache line 2307
  17. at Kernel->handle(object(Request)) in /home/c/cr84845/amdzavga.ru/public_html/www/app_dev.php line 21